Page 58 - Fen Bilimleri Laboratuvarı Öğretmen El Kitabı

Laboratuvarda karşılaşılabilecek yangınlarda kullanılan bazı yangın söndürücü maddeler ve bunların kullanım
alanları Tablo 2.12’de özetlenmiştir.

Tablo 2.12: Yangın Söndürücü Maddeler ve Bunların Kullanım Alanları

Yangın Söndürücü Maddeler
Ateşi söndüren maddeler arasında en önemlisi sudur. Su özellikle A tipi yangınlar için kalıcı ve iyi bir
Su
söndürücüdür.
Yanıcı maddelerin oksijenle ilişkisinin kesilerek söndürülmesinde kullanılmaktadır. Kullanım anında
Kum
kumun, yanıcı maddeyi tamamen örtmesi sağlanmalıdır.
Yanan maddenin üzerini kaplayan karbon dioksit gazı, yanıcı maddeyi oksijensiz bırakarak yangını sön-
Karbon Dioksit dürür. Genellikle çelik tüpler içinde ve basınç altında sıvı hâlde tutulur. Bu gazla açık alanlarda ve hava
Gazı (CO 2 )
akımının olduğu yerlerde yangının söndürülmesi oldukça zordur.
Yangın söndürmede kullanılan etkin maddelerden biri de kuru kimyasal tozdur. Kimyasal tozlar, türlerine göre
Kuru Kimyasal A, B ve C sınıfı yangınları etkin bir şekilde söndürülebilmektedir. Aşırı sıcaktan (tahta, kumaş, araba lastiği
Toz gibi maddelerde) oluşan yangınların, sıvıların (benzin ve türevleri) tutuşmasından çıkan yangınların ve basınç
altındaki yanıcı gazlardan (doğal gaz vb.) dolayı oluşan yangınların söndürülmesinde kullanılmaktadır.
Köpük, yanan yüzeyi tamamen kaplar. Bunun sonucu olarak da hava ile teması keser ve ayrıca soğutma
Köpük
özelliğinin bulunması nedeniyle de yangın söndürücü olarak kullanılır.
Halokarbonlu Sıvı veya gaz hâlinde bulunmaları, yanıcı madde ve oksijenin kimyasal reaksiyonunu bozmaları nedeniyle
Yangın Söndür- yangın söndürücü olarak kullanılır. Yangın söndürme anında araç ve donanıma zarar vermeyen ve artık
me Maddeleri bırakmayan maddelerdir.

Ayrıca yangın durumunda bilinmesi gereken hususlar aşağıda verilmiştir.
• Yangın kapalı alandaysa yayılmasını önlemek için kapı ve pencereler kapatılmalıdır.
• Çevredeki yanıcı, parlayıcı maddeler uzaklaştırılmalıdır.
• Dumandan boğulmamak için yardım gelene kadar eğilerek ve sürünerek hareket edilmeli, ağız ve burun ıslak
bez ya da mendille kapatılarak nefes alınmalıdır.
• Duman ve yanık kokusu başka odadan geliyorsa kapılar açılmamalıdır.
• Kıyafet alev almışsa koşmadan durup yere yatılmalı, yüz ellerle kapatılıp kendi etrafında yuvarlanılmalıdır.
• Başka bir kişinin kıyafeti alev almışsa battaniye türü örtüler ile sarılarak alevler boğulmaya çalışılmalı veya
su dökülmelidir.
• Vücutta yanık varsa hemen soğuk suya tutulmalıdır.
• Yangın söndürme tüpü ile müdahaleler EK Ç’de verilen bilgiler doğrultusunda yapılmalıdır.
Elektrik Akımı Sonucu Oluşan Kazalar ve İlk Yardım

Laboratuvar çalışmaları sırasında elektrikle çalışan santrifüj, etüv, ısıtıcı gibi birçok cihazla kullanılmakta ve çeşitli
elektrik deneyleri yapılmaktadır. Bu nedenle laboratuvarda karşılaşma olasılığı yüksek olan kaza türlerinden biri de
elektrik çarpmasıdır. Bu tür kazalarda temel olarak ihtiyaç duyulan ilk yardım bilgileri aşağıda verilmiştir.
• Elektrik akımı kesilmelidir.
• Bu işlemler anında yapılamıyorsa elektrik akımına kapılan kişi, kuru
bir tahta parçası gibi iletken olmayan bir malzeme yardımıyla geri-
limden kurtarılmaya çalışılmalıdır (Görsel 2.10).
• Gerilime maruz kalan kişi; ıslak olmayan giysi, kalın bir kâğıt, kitap
demeti veya tahta parçası üzerine bastırılmaya çalışılmalıdır.
• Gerilime maruz kalan kişi; duvara, sehpa-raf gibi cisimlere ve kendi-
sine yardım etmeye çalışan kişilere dokunmamalıdır.
• Nabız ve nefes alışı kontrol edilmeli, şuur kaybında hasta yan dön-
dürülmeli ve tıbbi yardıma başvurulmalıdır. Görsel 2.10: Elektrik çarpması

57