Page 62 - Fen Bilimleri Laboratuvarı Öğretmen El Kitabı

2. Solunum Yoluyla Zehirlenme: Toksik özellik gösteren maddelerin gaz veya buharlarının solunum yolu ile alın-
masıyla oluşur.
3. Cilt Yoluyla Zehirlenme: Zehirli maddenin vücuda deri aracılığı ile girmesi sonucu oluşan zehirlenmedir. Bu
yolla olan zehirlenmeler; böcek sokmaları, ilaç enjeksiyonları veya zehirli kimyasal maddelere temas edilmesi
sonucu zehrin deriden emilmesi ile oluşabilir.
Zehirlenmede ilk yardımın temel kuralları;

• Zehirlenmeye neden olan maddenin uzaklaştırılması (Zehirli madde vücuttan ne kadar çabuk uzaklaştırılırsa
o kadar az miktarda emilir.),
• Hayati fonksiyonların devamının sağlanması,
• Sağlık kuruluşuna bildirilmesi (112 ve 114)

şeklinde sıralanır ancak yapılacak ilk yardım, zehirlenmeye sebep olan maddeye ve vücuda giriş yoluna bağlı olarak
farklılık göstermektedir. Laboratuvarda karşılaşma olasılığı yüksek olan zehirlenmeler zararlı kimyasal madde kay-
naklı olup kimyasalın yutulması, solunması veya cilt yoluyla olabilir.

Kimyasal Madde/Biyolojik Etken Kaynaklı Kazalarda İlk Yardım

Kimyasal maddelerin/biyolojik etkenlerin sağlık üzerindeki etkileri, bu maddelerle nasıl temas edildiğine bağlı ola-
rak değişir. Sağlığı tehdit eden bu maddeler; solunum yolu, deriyle temas yolu, sindirim yolu veya kornea yoluyla
vücuda girebilmektedir. Kimyasal ve biyolojik etkenlerin vücuda giriş yolları ve oluşturabileceği tehlikeler EK E’de
verilmiştir. Oluşabilecek kazalarda maddelerin vücuda giriş yollarına bağlı olarak uygulanması gereken ilk yardım
bilinmelidir. Ayrıca kimyasal maddelerin veya biyolojik etkenlerin farklı özelliklerde olması zararlılık etkisi bakı-
mından hem etki edeceği yere hem de kişiye göre farklılık gösterebilmektedir. Özellikle biyolojik etken kaynaklı
kazalarda zararlılık etkisi; kazaya maruz kalan kişilerin hastalık geçmişleri, yaşları ve cinsiyetleri gibi özelliklere
bağlı olarak farklılıklar göstermektedir. Kimyasal maddelerle çalışmalarda çalışma ortamındaki fiziksel koşulların
değişmesi veya kimyasalların birbirleriyle etkileşime girmesi bu maddelerin beklenenden daha fazla zarar verme
ihtimallerini ortaya çıkarmaktadır. Bu durumlar dikkate alınarak laboratuvarda yaygın olarak kullanılan kimyasal
maddeye maruz kalınması hâlinde yapılması gerekenler EK G’de verilmiştir.
Kimyasal madde kaynaklı kazalarda ilk yardıma başlamadan önce uygulanması gerekenler aşağıdaki gibi sıralanır.
• Önce gözlük, eldiven, maske gibi kişisel koruyucu tedbirler alınmalıdır.
• Kazaya sebep olan maddenin güvenlik bilgi formuna bakılır.
• Güvenlik bilgi formunda belirtilen uyarı ve önlem ifadeleri doğrultusunda ilk yardım önerileri uygulanır.

Kimyasal Maddelerin Deri Yoluyla Teması
Kimyasal maddelere en fazla deri ve mukoza yolu ile maruz kalınır. Deri yolu ile maruz kalma genellikle derideki
çatlak, kesik, döküntü ile veya ciltten emilim ile gerçekleşir. Deride hasar olması, kimyasalların etkisini ve emilimini
artırır. Fenol gibi bazı kimyasallar sağlıklı deriden de geçebilir. Deriden emilim; kimyasalın konsantrasyonuna, reak-
tivitesine, su ve yağda çözünürlüğüne, temas süresine ve temas bölgesine göre değişir. Kimyasalların deri ile teması
sonrasında kaşıntı, kızarıklık, kuruluk, deride renk değişikliği, döküntü ve vezikül (kabarcık) oluşumu gözlenebilir.
Asitler ve bazlar gibi birçok kimyasal maddenin dökülmesi veya sıçramasıyla tahriş edici ve aşındırıcı özelliği nede-
niyle temas ettiği bölgede yanıklar oluşabilir.

a) Cilt Teması
1. Elbise düğmeleri çözülmeli, bulaşmış giysiler, iç çamaşırlar ve kimyasalın içinde biriktiği göz önüne alına-
rak ayakkabılar da dâhil olmak üzere derhâl çıkarılmalı, cilt bol suyla en az 15 dakika yıkanmalıdır.
2. Yüzük gibi takılar varsa çıkarılmalıdır.
3. Yaraya merhem/sprey vb. bir uygulama yapılmamalıdır.
4. Yanığın üzerine fazla bastırmadan steril bir bandaj örtülmelidir.

61