Page 69 - ESTETİK 11

19. yüzyılın sonlarına kadar doğayı yansıtma eylemi olarak değerlendirilen resim sana-
tı, fotoğraf makinesinin bulunmasıyla yeniden tanımlanmaya başlanmış, ressamlar da
yeni arayışlara yönelmiştir.

Günümüzde ise yansıtmacı anlayışın en önemli temsilcisi Georg Lukács’tır [Corc Lu-
kaş (1885-1971)]. Yansıtmayı bilgi problemi çerçevesinde ele alan Lukacs, “Dış dün-
yanın kavranması, bilinçten bağımsız olarak var olan dünyanın insan bilinciyle yansı-
tılmasından başka bir şey değildir.” der. Ona göre yansıtma etkinliği, bilim ve sanatın
temelidir.

OKUMA PARÇASI

“Sanat nedir?” sorusuna verilen ilk cevap (hiç değilse Batı’da) sanatı bir yansıtma,
benzetme ya da taklit olarak görme eğilimindeydi. Sanat eserlerinde gördüğümüz do-
ğadır, insandır, hayattır ve sanatçı eserinde bize bunları yansıtır; bir ayna tutar dün-
yaya sanki. Platon’un Devlet diyaloğunda Sokrates, Glaukon’a ressamın yaptığı işi
anlatmaya çalışırken “İstersen bir ayna al eline, dört bir yana tut. Bir anda yaptın gitti
güneşi, yıldızları, dünyayı, kendini, evin bütün eşyasını, bitkileri, bütün canlı varlık-
ları.” diyerek ressamın yaptığı işin dünyaya bir ayna tutmak olduğunu söyler ve biraz
aşağıda şairin ve ressamın farklı olmadığını belirtir:
“Tragedya şairinin de yaptığı bu değil mi? Benzetme değil mi onun yaptığı da?”

Sanatı bir yansıtma olarak görmek yüzyıllar boyu devam etmiş ve zamanımıza kadar
gelmiş bir kuramdır. Bu görüşü savunanların sık sık başvurduğu “ayna” benzetmesi de
düşüncelerine ışık tutan açıklayıcı bir benzetmedir. Lucas de Heere, on altıncı yüzyılda
Van Eyck’in resimlerini överken diyor ki: “Bunlar ayna, evet resim değil ayna bunlar.”
Leonardo da Vinci de resimle ayna arasındaki benzeyişe işaret eder:

“Eğer yaptığınız resmin, doğada konu olarak seçtiğiniz nesnelere tam benzeyip ben-
zemediğini anlamak istiyorsanız bir ayna alın ve bu nesnelerin orada nasıl yansıdığına
bakarak aynada gördüğünüzü resminizle karşılaştırın ”

(Berna Moran, Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, s.15)

ETKİNLİK

1. Size göre Leonardo da Vinci’nin “Göz, resmedilen güzellikten doğal güzellikten
duyduğu zevki duyar.” sözüyle anlatmak istediği düşünce nedir? Yorumlayınız.
2. Da Vinci’nin bu sözüne katılıyor musunuz? Düşüncelerinizi belirtiniz.
3. Doğanın olduğu gibi yansıtılması düşüncesinin günümüz sanat anlayışında etkisini
sürdürdüğü söylenebilir mi? Düşüncenizi açıklayınız.

DERS DIŞI ETKİNLİK

Optik gözleme dayalı sanatsal üretimin gelişim sürecini araştırıp bir dosya hazırlayınız.

67