Page 90 - ESTETİK 11

Okuma Parçası
‘‘ SANAT KURAMLARI

Sanat; insanın duygularını, düşüncelerini, hayal gücünü kulla-
narak estetik kaygıyla ve bir yetenekle somut bir ürün olarak
ortaya koyma etkinliğidir. Bir sanatsal oluşta sanatçı, sanat ese-
ri, alımlayıcı, sanatın ortaya çıktığı çevre ve toplum gibi ögeler
karşımıza çıkmaktadır.

Sanat kuramlarının her biri, sanatın ögelerinden birini mer-
keze alarak sanatı açıklamaya ve değerlendirmeye çalışmış-
tır. Yansıtmacı kuram, sanatı yaşamın, doğanın bir yansıması
olarak görüp sanatın bir taklit olduğunu savunmuştur. Biçim-
ci kuram anlayışında sanatın merkezi, sanat eserinin biçimsel
yönü olmuştur. Sanatta belirleyici olanın sanatçı ve sanatçının
eserinde yansıttığı duygular olduğunu savunan yaklaşım anla-
tımcı kuram olmuştur. Anlatımcı kuramda önemli olan sanatçı-
nın duygularını ortaya koyması iken duygusal etki kuramında
önemli olan alımlayıcının sanat eseri karşısında yaşadığı duygu-
sal deneyimleridir. İşlevsel sanat kuramı sanatı, sanat eserini iş-
levi açısından değerlendirir. Aynı zamanda sanat eserini estetik
amaçların dışında başka gayelere hizmet etmesi yönünden ele
alır. Avangard sanat anlayışında ise öncelikle düşünceye önem
verilmektedir. Önemli olan sanat eserinin kendisi değildir. Asıl
önemli olan düşüncelerin eser aracılığıyla ortaya konulması, in-
sanların düşüncelerini ve tepkilerini etkilemektir.

Tarihsel süreç içinde toplumda yaşanan felsefi, politik, sosyal,
kültürel, dinsel, bilimsel, ekonomik gelişim ve değişimler; sa-
nata, sanatçıya, sanat eserine ve sanata bakışı etkilemiştir. Do-
layısıyla sanatçı ve düşünürlerin sanatın ne olduğuna, işlevine,
rolüne yükledikleri anlamlar da çeşitlilik göstermektedir. Sanat
kuramları, bazen yepyeni bir anlayış olarak ortaya çıktığı gibi
bazen de bir başka sanat kuramına tepki olarak ortaya çıkmış-
lardır. ‘‘

Mehmet Mesud ÇALIŞKAN

Elektronik İçerik

Ünite konularını özetler niteliğe sahip olan elektronik içeriğe yandaki karekoddan ulaşabilirsiniz.

88