Page 115 - GRAFİK TASARIM 11

2. Sözcük Boşluk Düzeni Eğer sözcük boşluk
Harf boşluk düzeni gibi sözcük boşluk düzeni de tipografinin en düzeni satır boşluk
temel uzamsal sorunlarından biridir. Sözcük boşluk düzeni, satır düzeninden daha fazla
olursa, gözün algılaması
boşluk düzeninden daha fazla olursa gözün algılaması, soldan soldan sağa değil
sağa değil yukarıdan aşağıya doğru yönelir (Görsel 4.77). yukarıdan aşağıya doğru
yönelir.
Satırlarla oluşturulan paragraf ve dizgi sütunlarında yukarıdan Eğer sözcük boşluk
aşağıya birleşen beyaz alan akışının yazı lekesini parçaladığı ve düzeni satır boşluk
böylece sözcüklerin etkin algılanması ve okunmasını engellediği düzeninden daha fazla
görülür. Bu tipografik bir hatadır ve düzeltilmelidir. Sözcük boş- olursa, gözün algılaması
soldan
değil
sağa
luk düzeni, bu aşamada, hatanın düzeltilmesi açısından önem yukarıdan aşağıya doğru
kazanır. yönelir.
3. Satır Boşluk Düzeni Görsel 4.77:
Sözcük boşluk düzeniyle satır boşluk düzeni birbirini doğrudan et- Sözcük boşluk düzeninin etkileri
kiler. Tipografik uzamın üçüncü durumunu oluşturan “satır boşluk
düzeni” sürekli okuma eyleminde dizgi satırlarının en uygun boş-
luk ilişkisi içerisinde yerleştirilmesi demektir. Satır boşluk düzeni,
gözün hareketlerini yönlendirir. Satırlar arasında yeterince boşluk
olmazsa göz, diğer satırı yakalayamaz ve okuma eylemi kesinti-
ye uğrar. Satır boşluk düzeni satır uzunluklarına da bağlıdır. Diz-
gilerin punto ölçüleri, satırlar arasına herhangi bir müdahalede
bulunulmamışsa (boşluk eklenmiş ya da çıkartılmamışsa) satır-
lar arası boşluğun metrik karşılıklarını da gösterir (Görsel 4.80).
Tipografik Karakterlerin Sınıflandırılması
Tipografik karakterlerin sınıflandırılması, tarihsel oluşum süreci,
geometrik özellikleri ve biçimsel özelliklerine göre yapılabilir.
Temel geometrik ögeler üzerine yapılandırılan eski biçem siste-
minin (Görsel 4.82) temel kaynağı, MS 113’te yapılan Roma’daki
Trajan Sütunu’dur. Mermere kazınmış Trajan (Trayan) Yazıtı bü-
yük harflerden oluşmaktadır. Bugün kullanılan Trajan, Garamond
gibi yazı karakterleri bu sistem üzerine inşa edilmiştir (Görsel 4.81).
Geleneksel ile modern arasında geçiş döneminde İngiltere’de
Baskerville (Baskervil) yazı karakteri kullanılmıştır (Görsel 4.78). Görsel 4.78:
Baskerville (Baskervil)
yazı karakteri

Bunları Biliyor musunuz?

Trajan Sütunu (Görsel 4.79). MS 112-113 yılları arasında ka-
zınan Roma’daki Trajan Sütunu, temelden 1,15 m yükseklik
ve 2,74 m genişlikteki yazıttır. İmparator Trajan’ın Germen ve
Dacia halklarına karşı savaşlarını anlatır ve “SENATVS.POPV-
LVS.QVE. ROMANVS” (Roma’nın Senatosu ve Halkı) tümce-
siyle başlar. Harfler arka düzlemden öne çıksın diye kırmızıyla
renklendirilmiştir.
Görsel 4.79:
Trajan sütunu

Görsel 4.80: Farklı satır boşluk düzeninin paragrafa etkisi

113