Page 32 - GRAFİK TASARIM 11

Görsel 1.40:
William Caxton’ın [Vilyım Kakstın
(1422-1491)] baskı örneklerini
Kraliçe Elizabeth Woodville
(Elizabet Vödvıl) ve Kral IV.
Edward’a (Edvırd) sunumu

Çin’de kullanılan baskı tekniklerinin Uygur Türkleri tarafından da
kullanıldığı bilinmektedir. 11. yüzyılda bir tür yüksek baskı tekniği
olan tipo baskının ilkel modelini yapan Çinliler, yazılacak metin
için oluşturulan şekil veya harf kalıplarını birden fazla kullana-
bilmişlerdir. Bu baskı tekniği kavim göçleri sırasında Avrupa’ya
taşınmıştır. Avrupa’da ağaç baskı bloklarıyla basım yöntemi (ksi-
lografi), 14. yüzyılda parşömen kullanımından kâğıda geçişle bir-
likte ortaya çıkmış ve ilk olarak dinî eserlerin basımında kullanıl-
mıştır (Görsel 1.40).
Önceleri ahşap kalıplarla yapılan baskılar, bazı sorunları da be-
raberinde getirmekteydi. Ahşap kalıpların fazla kullanılması bas-
kı kalite ve sayısının düşmesine, zamanla kalıpların aşınmasına
neden olurken dirençli metal harfler, bu sorunu çözmek amacıyla
kullanılmıştır.
Johannes Gutenberg, baskı teknik araç gereçlerinin eksiklerini
bulmuş, onları gidererek tipo baskı tekniğini (1450) geliştirmiştir
(Görsel 1.41). Gutenberg, yazıyı oluşturacak harfleri tek tek ka-
lıp dökerek hazırlıyordu. Bu teknikte harfin önce kalıbı hazırlanı-
yor, daha sonra bu kalıp çevresini de kaplayacak şekilde kurşun
Görsel 1.41: veya pirinç dökülerek matris elde ediliyordu. Matris, tipo baskı
Gutenberg matbaasının kopyası, tekniğinde içine kurşunun dökülüp harfin kabartma şeklini aldığı
Valensiya Baskı Müzesi
ayrı ayrı harf kalıplarıdır. Matrisler birden fazla baskı işleminde
kullanılabiliyor, istenilen metne göre elle diziliyor ve kalıbı oluştu-
rulabiliyordu (Görsel 1.42). Oluşturulan bu satırlar birleştirilerek
metnin tümünün kalıbı ortaya çıkarılıyor ve bu kalıp üzerine de
kurşun dökülerek klişe levha hazırlanıyordu. Klişe levhaya mü-
rekkep sürülüp yüzeyin yeterince sıkıştırılmasıyla yazı, kâğıda
Görsel 1.42: aktarılıyordu.
Hareketli metal harfler

30