Page 29 - GELENEKSEL TÜRK SANATLARI MİNYATÜR 11

1.3. Cilt

Hazırlık Çalışmaları

Türklerde cilt sanatı niçin geleneksel sanat hâline gelmiş
olabilir? Düşüncelerinizi söyleyiniz.

1.3.1. Cilt Sanatı ve Tarihçesi Görsel 1.53: Cilt, İslam Seçen
Kitap, albüm veya mecmua sayfalarını korumak, da- Osmanlı cilt sanatı eserleri gerek rahat kulanılabilmesi
ğılmasını önlemek ve sırası bozulmadan bir arada tuta- gerek üzerindeki süslemeler ile gerekse tamir ve resto-
bilmek için yapılan koruyucu kaba cilt denir. Cilt, Arapça rasyona elverişli yapısı ile oldukça güzel, kullanışlı ve ka-
kökenli bir kelime olup deri anlamına gelmektedir. Asıl liteli eserlerdir.
görevi kitabı korumak olan cilt; kitaba, bilgiye ve ilme ve- Cilt ustalarına ''mücellit'' adı verilir. 20. yüzyılda ustaca
rilen değerin bir göstergesidir. bu sanatı sürdürüp gelmiş mücellitler: Bahaettin Tokat-
Kâğıdın icadından önce parşömen ve papirüs üzerine lıoğlu, Necmettin Okyay, Sami Okyay, Emin Barın ve İslam
yazılan yazılar rulo şeklinde, tahtadan yapılmış kutularda Seçen'dir.
saklanırdı. Daha sonra parşömenler katlanarak formalar Günümüzün en büyük mücellidi olan İslam Seçen,
hâline getirilmiş ve dikilerek ciltlenmiştir. yıllarca Süleymaniye Kütüphanesi'nde yazma eserlere
Türkler, kâğıt yapmayı Çinlilerden öğrenmiştir ama cilt hizmet etmiştir. Hâlen klasik Türk cildini İstanbul'da özel
yapmayı Çinlilerden önce başarmışlardır. Bugünkü ma- atölyelerde yaşatmaya çalışmaktadır (Görsel 1.53-1.54).
nada deri ile kaplı bir kitap cildini ilk defa Uygurlar yap-
mışlardır. Kitap sanatlarının tamamında olduğu gibi cilt
sanatı da Kur'ân-ı Kerim'in kitap hâline getirilmesinden
sonra en güzel örneklerini vermeye başlamıştır.
Osmanlı Dönemi'nin ilk cilt örnekleri Fatih Sultan
Mehmet zamanına aittir. Fatih Sultan Mehmet' in özel
kütüphanesi için yazılan kitaplar, Türk kitap sanatında o
devre damgasını vurmuştur. Kanuni Devri'nde cilt sana-
tı zirveye ulaşmış ve muhteşem eserler verilmiştir. 17.
yüzyılda ciltçilikte bir duraklama görülmesine rağmen
18. yüzyılda tekrar bir canlanma olmuştur. Yeni teknik-
ler ortaya çıkmış, rugani (kitap kabı üzerine ince fırçalar
ile işlenen desen ve minyatürlerin üzerinin lake adı veri-
len doğal bir vernik sürülerek korunması) tekniğinin en
güzel örnekleri bu dönemde yapılmıştır. Fakat bu devrin
sonunda klasik tarzdan uzaklaşılarak Avrupa tesirli ba-
rok-rokoko tarzında ciltler görülmektedir. 19. yüzyılda
klasik tarzdan tamamen kopularak deri aplike, deri rölyef
gibi çeşitli ciltler yapılmıştır.
Görsel 1.54: Cilt, İslam Seçen
26