Page 58 - GELENEKSEL TÜRK SANATLARI MİNYATÜR 11

2.3.2. Osmanlı Dönemi Minyatürlerinde Konular
Osmanlı minyatürlerinde büyük bir konu zenginliği
vardır. Gerçi bu konuları sınıflamak o kadar kolay değildir.
Çoğu kez bir konu öbeği, başka bir konuyla karışır. Ör-
neğin tarih konularında şehnameler çoğunlukla manzum
yazıldığı ve edebî değeri olduğundan, edebî eserler için-
de de incelenebilir. Kerbela olayları ve ehl-i beyt üzerine
şairlerin yazdığı eserler, edebî konular öbeğinde yer ala-
bileceği gibi peygamber ailesiyle ilgili olduğu için dinsel
konular öbeğinde de yer alabilir. Burada ölçü hangi konu
öbeğinin ağır bastığıdır. Osmanlı minyatürlerinde işlenen
belli başlı konular şunlardır:
1. Portreler
2. Tarih konuları ve padişahların yaşamları
3. Topkapı Sarayı
4. Genel şenlikler
5. Edebî eserler
6. Dinsel ve bilimsel konular
7. Doğa ve kent görünümleri
8. Mitolojik hikâyeler
9. Günlük yaşam sahneleri
10. Kuşlar, hayvanlar, yaratıklar, bitkiler
11. Figür
Osmanlı, surnamelerle şenlik tarihi tuttu. Osmanlının
Görsel 2.20: İp canbazı, Nakkaş Osman, TSMK ziyafet sofralarıyla ilgili bilgileri surnamelerden öğreni-
yoruz. Padişah çocuklarının sünnet düğünlerinin (sur-ı
hıtan) anlatıldığı bu kaynaklarda düğünle ilgili pek çok
tarih düşürmeler yapıldı. Buna göre kırk güne kadar sü-
ren bu törenlerde gündüzleri cirit oynanır; çevgan, gü-
reş gibi sporlar yapılırdı. Şarkılar def, davul, kös, zurna,
trampet gibi çeşitli musiki aletleriyle söylenirdi. Kukla,
gölge oyunu, hokkabaz, mehter, sirk, esnaf sınıfının ge-
çit törenleri de bu şölenlerin bir parçasıydı. Surname-i
Vehbi'de yer alan "Haliç'te Gösteri" adlı minyatürde de
yine köşkler ve bahçeler, bir duvarın arkasına yerleştiri-
lerek üç boyutluluk etkisi sağlanmıştır (Görsel 2.20).
2.3.3. Osmanlı Dönemi Minyatürlerinde
Kompozisyon
Türk minyatür sanatının çizgide, renkte ve kompozis-
yonda kendine has özellikleri vardır. Türk minyatüründe
üsluba azami derecede önem verilmiştir. Bir dünya ve
sanat görüşünün neticesi olarak satıhta birliğin sağlana-
bilmesi için kompozisyon tertibinde üç boyutlu cisimler
serpiştirilmesi yerine figürleri üst üste sıralama tercih
edilmiştir (Görsel 2.21). Bu suretle geri planda yer alacak
figürlerin küçülerek renk ve desen zenginliğini kaybet-
meleri önlenmiştir. Minyatüre konu olan hadiseler ve ta-
biat, romantik bir taşkınlık yerine, sade ve rahat çizgiler,
saf bir renk ferahlığı ile çizilmiştir. Derinlik etkisi yoktur.
Kompozisyon şematiktir. Soyut doğa betimlemeleri var-
dır. Simgesel anlatım vardır.

Görsel 2.21: Fatih Sultan Mehmet'in tahta geçişi,
Nakkaş Osman, Hünername, TSMK

55