Page 34 - GENEL SANAT TARİHİ 9

GENEL SANAT TARİHİ

Neolitik Çağ (MÖ 8.000-5.500)

İnsanların yerleşik hayata geçtiği, köyler kurmaya başladığı Neolitik Çağ’da (Cilalı Taş Devri) hayvanlar
evcilleştirilmiş, tarım yapılmış, bitki liflerinden giysiler örülmüş, tekerlek keşfedilmiştir. Toplumlar
arasında ticaret yapılmış, bu sayede kültürel etkileşimler başlamıştır. Hayat şartları değişmiş, teknolojik
gelişmeler toplumsal gelişimi de beraberinde getirmiştir. Ateşin keşfi neticesinde kil ve toprak pişirilmiş,
seramik ürünler yapılmıştır. Seramiğin bozulmadan yıllarca kalabilmesi sayesinde bunların yüzeylerindeki
resimli anlatımlar, dönem hakkında yazılı belgeler kadar önemli bilgiler vermiştir (Görsel 2.10).

Tarıma ve çanak çömlek yapımına başlanması, hayvanların evcilleştirilmesi Neolitik Çağ’ın önemli
gelişmeleri arasındadır. Tarımsal faaliyetlerin başlaması ile insanlar yerleşik hayata geçmeye başlamış ve
yerleşim yerleri oluşturmuşlardır. Yerleşim alanları uygun iklim koşullarının ve suyun olduğu bölgelerde
yoğunlaşmıştır. Kurulan yerleşim yerleri bu çağın sonlarına doğru çok kalabalık nüfusun yaşadığı
yerler olmuştur. Bu dönemde evler başta yarıya kadar toprağın içinde, sonraları avlu içinde, birbirine
bitişik ve dikdörtgen şekilli olarak yapılmış; yerleşim yerlerinin etrafı güvenliğin sağlanması amacıyla
surlarla çevrilmiştir. İç kısımları sıvanan evler genellikle taştan inşa edilmiş, duvarları kabartmalar ve
resimlerle süslenmiş, içlerinde ibadet için bölümler yapılmıştır. Tarımın ilerlemesi ile ihtiyaç fazlası
ürünlerin saklanması ve depolanması amacıyla pişmiş toprak kaplar yapılmış, bu da seramik kültürünün
gelişmesini sağlamıştır.

Yapı sanatının Neolitik Çağ’da başladığı söylenebilir. Meydana getirilen bu yapılara megalitik yapılar
denir. Megalit kelimesi Yunanca büyük taş anlamına gelen mega (büyük), lithos (taş) kelimelerinin
birleşmesinden oluşmuştur. Bu yapıların mezar yapıları veya yıldızlarla ilişkili yapılar olduğu sanılmaktadır.
Megalitik yapılar, Neolitik Çağ’ın önemli yapı türlerindendir. Bu yapı türleri Akdeniz Havzası’nda yapılmaya
başlanmış, Fransa ve İspanya’yı takip ederek İngiltere’ye uzanmıştır. Günümüzde Kuzey Afrika,
Habeşistan, Filistin, Kafkasya, Hindistan ve Endonezya gibi bölgelerde bu yapılardan çok sayıda örnek
ortaya çıkarılmıştır. Megalitik yapılar arasında “menhir”, “kromlek”, “ dolmen” ve ”tümülüs” bulunmaktadır.
Tarih öncesi zamanlardan kalma dikili tek parça sütun biçiminde taş anıta menhir; tarih öncesi dönemde
menbirlerin daire biçiminde dizilmesiyle oluşmuş, üstü örtülü olmayan, dinsel bir işlevi olduğu düşünülen
yapılara kromlek denilmektedir. İkisi dikili, üçüncüsü de bunların üzerine kapak gibi yatırılmış üç büyük
taştan oluşturulmuş Taş Devri mezarına dolmen, yer altı mezar odasıyla onun üzerine yığılmış bir toprak
yığınından oluşan yapay tepeye tümülüs denmektedir.
Megalitik yapıların önemli örnekleri arasında İngiltere’de Stonehenge (Stonhenc) ve Fransa’da Grand
Menhir Brise (Brays) bulunmaktadır. Stonehenge 115 metre çapında çember biçimli bir güneş tapınağı
olarak yapılmıştır (Görsel 2.11).

Görsel 2.10: Neolitik Çağ çömleği, Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Görsel 2.11 : Güneş tapınağı,Stonhenge, İngiltere
Ankara
32