Page 17 - TÜRK İSLAM SANATI TARİHİ 11

İSLAMİYET ÖNCESİ ORTA ASYA TÜRK SANATI

Orta Asya Türk sanatında sıkça görülen aplike, kumaş üzerine başka bir kumaşın
veya derinin kesilip yapıştırılmasıyla uygulanan bir süsleme tekniğidir. Taşınabilir
malzemeler üzerine aplike tekniğiyle yapılmış süslemeler “hayvan üslubu” olarak BİLGİ KUTUSU
adlandırılmış, bu üslupla oluşturulan hayvan figürlerinin hareketleri son derece Grifon: Baş ve kanatla-
gerçekçi yansıtılmıştır. rı kartal, gövdesi aslan
Orta Asya Türklerinde bozkır kültürünün etkisi kumaş, keçe ve çadırlarda kendini olarak tasvir edilen ha-
gös termiş; bozkırda yaşayan kaplan, dağ keçisi, geyik gibi hayvanların aralarındaki yali yaratık.
hayatta kalma mücadeleleri ile grifon gibi hayali varlıklar bu malzemelere yansıtıl-
mıştır (Görsel 1.1).

Görsel 1.1: Keçe eyer örtüsü, Hermitage Müzesi, St. Petersburg
İSKİT SANATI

Asya kökenli İskitler, Tuna Nehri’nden Çin’in batısına kadar geniş bir coğrafyada
etkili olmuşlardır. Genellikle Hazar Denizi’nin kuzeyinde kalan bölgede yaşamış,
düz ovalar ve otlaklarda hayvanlarla iç içe bir yaşam sürmüş ve göçebe bir ya-
şam tarzını benimsemişlerdir. Bu nedenle İskit sanat eserleri geniş bir coğrafya-
da görülmüştür. Göçebe yaşam süren İskitler, daimi mesken yerine çadırı yaşam
olanı olarak kullanmış, kendilerini her türlü doğa olayından koruyan “çadır”ı kut-
sal kabul etmişlerdir. “Mezar odasının üzerinin taş ve toprakla doldurulmasıyla
oluşturulan dairevi tepe” anlamına gelen kurgan, öbür dünya için hazırlanmış
çadır olarak düşünüldüğünden yaygın biçimde Türkler arasında mezar yapısı ola-
rak kullanılmıştır. Çin’in kuzeybatısından Tuna Nehri’ne kadar geniş bir alanda
ortaya çıkarılan kurganlar, önce İskitler sonra Hunlar tarafından yapılmıştır. İskit
sanat eserleri genellikle ormanda sarmaşıkları andıran, birbirlerine girmiş, ölü-
müne mücadele eden uzuvları bükülmüş hayvanları, yırtıcı hayvanların avlarını
yakalamalarını; av olan hayvanların kurtulma çabalarını konu alan tasvirlerden
oluşmaktadır.

15