Page 25 - TÜRK İSLAM SANATI 11

İslam Sanatına Giriş

İnsanlığın ilk devirlerinden beri insanlar arasında fakirlik ve zenginlik gibi sosyal farklılıklar
olmuştur. Bu farklılıklar bütün semavi dinlerde üzerinde durulması gereken bir konu olmuş ve bu
ayrımın toplumsal sorunlara sebep olmaması için fakirlerin korunmasına önem verilmiştir.
İslamiyet’in, zekâtı özellikle teşvik etmesi; insanların zenginlik hırsından kurtulması, paylaşma
duygusunun gelişmesi, ihtiyaç sahiplerinin korunması gibi toplumsal, ahlaki ve ekonomik sorun-
ların çözümünde sosyal açıdan belirli fonksiyonlar üstlenmiştir. Bu yönü ile zekât ibadeti;
toplumdaki insanların birbirlerini gözetmeleri, cemiyet ahlakı, millî duygu, başkasına faydalı
olma, acıları paylaşma, üzüntüde ve sevinçte beraber olma açısından zengin ve fakir arasında bir
köprü vazifesi görmüştür.
İslam’da ihtiyaç sahiplerine yapılan maddi yardımlar kişinin kendisine yapılabileceği gibi
topluma hizmet eden kurumlara da yapılır. Bu kurumlar İslam medeniyetlerinde kendilerini
vakıflar aracılığı ile göstermişlerdir.
Yaratılana merhameti prensip edinen Müslümanlar iyi olmayı, iyilik yapmayı ve iyi davran-
mayı tarih boyunca erdemlerin başı saymışlardır. Bununla beraber; katılımı, paylaşmayı,
dayanışmayı, yardımlaşmayı ve başkalarının yardımına koşmayı dinî bir vecibe olarak
görmüşler ve bu amaçla da pek çok hayır kurumu tesis etmişlerdir. Bu kurumların başında ise
başta insan olmak üzere bütün varlıklara hizmet etmeyi tarih boyunca temel amaç edinmiş olan
vakıflar gelmektedir (Görsel 1.6).

Görsel 1.6: Darülaceze Vakfı, İstanbul

Vakıf sözcüğü terim olarak “bir malın sahibi tarafından dinî, sosyal ve hayırlı bir amaç için
ebediyen tahsisi” şeklinde tanımlanır. Vakıfları teşvik etmesinden dolayı İslam medeniyeti bir
“vakıf medeniyeti” olarak da adlandırılmıştır.
Vakıfların kuruluş amacında; insanlığa karşı şahsî ve vicdani sorumluluk hissi, iyilik, şefkat,
yardımlaşma, dayanışma duygusu vb. değerler ve bu değerleri kendisine ilke edinmiş kişinin hür
iradesi yatmaktadır.
İslam tarihinde kurulan vakıf çeşitleri şunlardır:
1. Bayındırlık hizmetleri için kurulanlar: yol, köprü, kanal, kemer, kuyu, çeşme, deniz feneri,
konak evleri, kervansaraylar vb.
2. Sağlık hizmetleri için kurulanlar: vakıf hastaneleri, darülacezeler, darüşşifalar. İstanbul’da
bulunan Vakıf Gureba Hastaneleri günümüzde de hizmet vermeye devam etmektedir.

22