Page 25 - TÜRK İSLAM SANATI TARİHİ 11

İSLAMİYET ÖNCESİ ORTA ASYA TÜRK SANATI

GÖRSEL ANALİZİ
Aşağıda verilenleri metni okuyunuz. 1.16, 1.17 numaralı görselleri inceleyiniz. Soruları
metne ve görsellere göre cevaplayınız.

Taş kişi, taş baba ve taş heykel gibi isimlerle anılan balballar; Türk heykel sanatının en
erken örnekleri olarak kabul edilmektedir. Orta Asya bozkırlarında geniş bir coğrafya-
da görülen balballar, mezarların üstüne ya da bazı kurganların etrafına dikilmiş olan
uzunca taşlardır. Ölümden sonra yaşamın devam ettiğine ve ölen insanla geride kalan
insanlar arasında bir bağ oluştuğuna inanan Türkler, balballar inşa etmiş; bu balbal-
ların üzerine kazıma ya da kabartma tekniğiyle şekiller çizmişlerdir. Balbalların yapılış
nedenleri ve temsil ettiği kişilerle ilgili farklı görüşler bulunmaktadır. Bu görüşlere göre
balballar;
1. Ölen kişinin hayatta iken öldürdüğü düşmanları,
2. Ölen kişinin cenaze törenine katılan önemli kişileri,
3. Törene katılan devlet yöneticilerini temsil etmektedir.

Görsel 1.16: Erkek balbal, Açık Hava Müzesi, Kırgızistan Görsel 1.17: Kadın balbal, Borovea Ulusal Parkı,
Kazakistan

1. Balbalların yapılışı hakkında farklı görüşlerin ortaya çıkma nedenleri neler olabilir?
2. Balbalların görünümleri hakkında neler söyleyebilirsiniz?
3. Balbalların ellerindeki kâselerin ne anlama gelebileceği hakkında düşüncelerinizi açık-
layınız.

Resim yapmaya önem veren Göktürkler, genellikle kurganların mezar odalarına girişi
sağlayan koridorların sağ ve sol kısımlarına fresk, avlanma sahnelerinin tasvir edildiği
kaya yüzeylerine ise kaya resimleri yapmışlardır. Göktürk resimlerinin konularını genel-
likle av sahneleri, dinî merasimler, törenler ve savaş sahneleri oluşturmaktadır. Shoroon
Bungabar I ve Shoroon Bungabar II (Mayhan Uul Bey) kurganlarında anıt mezara giriş
koridorlarının sağ ve solunda bulunan freskler, Göktürk resim sanatı açısından önemli-
dir. Moğolistan’ın çeşitli bölgelerinde bulunan kaya resimlerinde ise süvarilerin mızrak
ucundaki bayrak ve püskülleri, sadak ve yayları ayrıntılı olarak tasvir edilmiştir.

23