Page 72 - TÜRK İSLAM SANATI TARİHİ 11

4. ÜNİTE
4. TÜRKİYE SELÇUKLULARI DÖNEMİ SANATI

ÜNİTEYE BAŞLARKEN
1. Türkiye Selçukluları sanatı hakkında neler söyleyebilirsiniz?
2. Türkiye Selçukluları Dönemi mimari faaliyetleriyle Türklerin Orta Asya’da gerçekleş-
tirdikleri imar faaliyetlerinin benzerlik göstermesi hakkında neler söyleyebilirsiniz?

4.1. TÜRKİYE SELÇUKLULARI DÖNEMİ ANADOLU SANATI
Sultan Alparslan komutasındaki Türk ordusunun 1071’de Malazgirt Savaşı’nda Bizans
ordusunu yenmesiyle Anadolu’nun kapıları Türklere açılmıştır. Sultan Alparslan’ın oğlu
Melikşah zamanında da fetih hareketleri devam etmiş; Selçuklu hânedan üyelerinden
Kutalmışoğlu Süleyman Şah ve diğer Türk komutanlarından Artuk Bey, Danişmend Gazi,
Mengücek Gazi ve Saltuk Bey Anadolu’nun farklı bölgelerinde beylikler kurmuşlardır.
Kutalmışoğlu Süleyman Şah’ın kurduğu Türkiye Selçukluları, bir süre sonra diğer
beyliklere üstünlük sağlamış ve devlet hâline gelmiştir (Harita 4.1).
a) Türkiye Selçukluları Öncesi Beylikler Dönemi Mimarisi
Anadolu’daki ilk sanat faaliyetleri; Danişmendli, Saltuklu, Artuklu ve Mengücekliler
tarafından yürütülmüştür. Bu durum, Türkiye Selçuklularının Bizans’la sürekli çatışma
hâlindeyken söz konusu beyliklerin daha rahat olmasına bağlanabilir. İlk beyliklerle
birlikte Anadolu’daki ilk Türk yapıları arasında yer alan Diyarbakır, Siirt ve Bitlis Ulu camileri
Büyük Selçuklulara dayandırılmaktadır.

Beylikler Kurucusu Dönemi Hakimiyet Bölgeleri
Danişmendliler Danişmend Gazi 1071-1178 Tokat, Sivas, Kayseri, Malatya
Saltuklular Saltuk Bey 1071-1202 Erzurum yöresi
Artuklular Artuk Bey 1102-1409 Mardin, Harput, Diyarbakır
Mengücekliler Mengücek Gazi 1080-1228 Erzincan, Şebinkarahisar, Divriği

BİZANS İMPARATORLUĞU KARADENİZ Sinop

İstanbul

DANİŞMENDLİLER Tokat MENGÜCEKLİLER
İznik Erzurum

Eskişehir Kemah Erzincan SALTUKLULAR

ÇAKA BEYLİĞİ Sivas Divriği Ahlat Erciş Van
İzmir TÜRKİYE SELÇUKLU DEVLETİ Kayseri Bitlis AHLATŞAHLAR
Malatya (SÖKMENLİLER)
Aksaray Maraş Diyarbakır
Hasankeyf
Konya ARTUKLULAR
DİLMAÇOĞULLARI
Karaman Urfa
Mardin
K
Alanya BÜYÜK SELÇUKLU
B D
0 G 120 km Antakya DEVLETİ
AKDENİZ
Harita 4.1: Türkiye Selçukluları öncesi Beylikler Dönemi haritası

70