Page 84 - TÜRK İSLAM SANATI 11

4. ÜNİTE

Selçuklu mimarisinin İran’daki diğer önemli camilerinden biri de bütün mimari yenilikleri
ve mimari denemeleri tek bir yapı içinde toplayan Zevvâre Mescid-i Cuma Camii’dir
(Görsel 4.24). 1135 tarihli bu cami; yandan girişli, tuğla minareli, kıble yönünde mihrap önü
kubbesi bulunan ve yüzyıllar boyu Asya camilerinin planlarına öncülük etmiş bir yapıdır.
Karahanlı kervansaraylarında ve Gaznelilerin saraylarında gördüğümüz dört eyvanlı plan
şeması ilk defa bir Selçuklu camisi içinde değerlendirilmiş ve bundan sonraki bütün İran ve
Orta Asya camileri için yeni bir çığır açılmıştır. Zevvare Mescid-i Cuması bir ilaveye
uğramadan Selçuklu Devri plan özelliğini korumaktadır. Zevvare Camii'nden sonra başta
Ardistan ve İsfahan Mescid-i cumaları olarak diğer camiler de dört eyvanlı hâle getirilmiştir.

Görsel 4.24: Zevvâre Mescid-i Cuma Camii
Ardistan Mescid-i Cuması (1160) da aynı anlayışla inşa edilmiştir (Görsel 4.25). Eyvan-
ların çok yüksek görünmemesi için revaklar iki katlı yapılmıştır. Isfahan Camii’nde yapılan
değişiklerle caminin kuzeybatı köşesine bir medrese eklenmiştir. Büyük Selçuklular daha
önce uygulanmış olan mimari elemanları yeni bir mimari anlayış içinde değerlendirerek
orijinal bir üslup yaratmışlardır.

Görsel 4.25: Ardistan Cuma Camii

81