Page 86 - TÜRK İSLAM SANATI 11

4. ÜNİTE

Karahanlılarla başlayan mezar anıtları mimarisinde Büyük Selçuklular Dönemi mimarisi
kümbet ve türbe olarak iki tipte gelişme göstermiştir. Kümbed-i Ali, İsfahan'ın güneyinde
Abarkuh'da, 1056'da Tuğrul Bey zamanında yapılmış bir kümbettir (Görsel 4.26). Sekizgen
gövde üzerinde bir kubbe ile örtülü olan Kümbed-i Ali, İran'daki tuğla kümbetlerin aksine
taştan bir yapıdır. Türbe hem bu malzemesi hem de üstte gövdeyi dolaşan zengin plastik
mukarnaslı kuşağı ile dikkati çeken bir eserdir. İçte de sekizgen olan eserin girişi kısmen harap
durumdadır. Niş kemerinin alınlık eteğine ve gövdenin üzerindeki mukarnaslı kuşağın altında
kufi tarzı bir yazı şeridi bulunmaktadır. Külaha uydurulan mukarnaslı kuşak Selçuklu mimar-
larının yenilikler peşinde oluşunun bir kanıtı sayılabilir.

Görsel 4.26: Kümbed-i Ali Türbesi
12. yüzyılın ortalarında inşa edilmiş Merv’deki Sultan Sencer Türbesi, Orta Asya mezar
anıtları mimarisinin en güçlü tasarımlarından biri olarak dikkati çekmektedir (1157).
Selçuklu türbe mimarisinin şaheseri olan yapı Muhammed Atsız adında bir Türk
mimarının eseridir. Türbenin yüksekliği 36 metreyi bulmaktadır. Kare planı ile Karahanlı
türbelerine benzemektedir. Kare kaide üzerinde galerilerle çevrili bir üst kısım ve hafif sivri
çift kubbe ile örtülü olan türbenin 17 metre çapındaki tromplu kubbesi, dıştan firuze sırlı
tuğla ile kaplanmıştır. Türbenin kubbesi yuvarlak bir kasnak ile birlikte kemerler üzerine
oturtulmuştur. Firuze renkli çinilerle süslü dış kubbe yıkıldığından iç kubbe ortaya çıkmıştır
(Görsel 4.27).

Görsel 4.27: Sultan Sencer Türbesi

83