Page 85 - TÜRK İSLAM SANATI TARİHİ 11

TÜRKİYE SELÇUKLULARI DÖNEMİ SANATI

Akkoyunlu Emîri Bayındır için 1492’de Ahlat’ta inşa edilen
Emîr Bayındır Türbesi, iki katlıdır. Cenazelik bölümü kare
planlı, sivri beşik tonoz örtülüdür. Bu mekânın üst katını
oluşturan silindirik ziyaretçi/mescit bölümüne taş basa-
maklı merdivenle ulaşılmaktadır. Girişin her iki yanına kısa
duvar örülmüş ve açıkta kalan silindirik gövde sütunların
taşıdığı dokuz kemer dizisi ile desteklenmiştir. Bu bölüm
dıştan külah görünümlü kubbe ile örtülüdür (Görsel 4.23).
Bu türbeyi diğer türbelerden ayıran en önemli özellik, göv-
de kısmınının dörtte üçünün bodur sütunlar tarafından ta-
şınan kemerlerle yarı açık kısmının olmasıdır. Bu açık kısım
balkon şeklinde yapılmıştır. Görsel 4.23: Ahlat Emîr Bayındır
Türbesi, Bitlis

DERS İÇİ ÇALIŞMA

Aşağıda Türkiye Selçukluları ve Türkiye Selçuklular sonrası beyliklere ait cami
yapılarının genel özellikleri verilmiştir. Verilen bilgilerden yararlanarak soruların
cevaplarını altlarında bulunan ilgili kısma yazınız.

Türkiye Selçukluları Dönemi cami özellikleri: Türkiye Selçukluları sonrası beylikler döneminin cami
özellikleri:
» Avlulu veya avlusuz yapılar genellikle kare ve dikdörtgen
plan şemasına sahiptir. » Yapılar genellikle kare, dikdörtgen, zaviyeli, merkezî ve çok
» Genellikle mihrap önü kubbeli olmakla birlikte aynı üniteli plan şemasına sahiptir.
eksende aydınlık kubbeli veya çok kubbeli yapı örnekleri » Avlu revaklı hâle gelmiş ve son cemaat yeri uygulamasına
görülebilmektedir. geçilmiştir.
» Abidevi taç kapılar büyük öneme sahiptir. » Mihrap önü kubbenin boyutu büyütülerek veya çift kubbe-
» Çoğunlukla duvarlarda moloz veya kesme taş, mihrap ve nin yanına yarım kubbe eklenerek geniş alanlar oluşturul-
kapıda kesme taş, minberde ahşap, minarede tuğla malze- maya çalışılmıştır.
me tercih edilmiştir. » Türkiye Selçuklularında da görülen merkezî, tek kubbeli
» Harim, mihraba dik veya yatay sahnlardan oluşmuştur. küçük yapı inşasına devam edilmiştir.
» Kalın fil ayaklarının taşıdığı tonozlar veya ahşap ayakların » Taç kapılar yer yer daraltılarak veya küçültülerek önemini
taşıdığı düz ahşap tavanlar genel örtü sistemini oluşturmuş- kaybetmiştir.
tur. » Tavan yükseltilmiş ve büyük pencerelerle aydınlık ortam
» Orta sahn diğer sağınlara göre daha yüksek ve geniş tutul- yaratılmıştır.
muştur. » Giriş kapılarında taş, mermer; mihrapta alçı, çini; minberde
» Basık mekân, küçük pencerelerle aydınlatılmıştır. ahşap süslemeler yoğun olarak tercih edilmiştir.
» Giriş kapılarında taş, mihrapta çini mozaik, minberde ahşap » Süslemeler önceki dönemdeki yapılarda olduğu kadar
süslemeler yoğun olarak tercih edilmiştir. zengin olmamakla birlikte geometrik bezemelerde azalma;
» Süslemelerde yoğunlukla geometrik ve bitkisel bezemeler bitkisel, yazı ve çini bezemelerde ise artış gözlenmiştir.
kullanılmakla birlikte hayvan ve insan figürleri görülmüştür. » Tuğla ve taş örgülü minareler incelmiştir.
» Tuğla örgülü kalın minareler tek şerefelidir. » Beylikler dönemi mimarisi, Selçuklu ile Osmanlı mimarileri
» Türkiye Selçuklu camileri, Büyük Selçuklu ve Gazneli camile- arasında bir köprü oluşturmuştur.
rinin devamı niteliğindedir.

1. Her iki dönemdeki camilerin ortak ve farklı yönleri nelerdir? Yazınız.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

83