Page 82 - TÜRK İSLAM SANATI 11

4. ÜNİTE

Taht salonuna ait duvarların yukarı kısımları tuğladan süslemelerle aşağı kısımları Sultan
Mahmut’un Hassa Ordusu'nu canlandıran ve bugün birer belge niteliği de taşıyan figürlerle
doldurulmuştur. Çok renkli olarak yapılmış olan bu resimler ortalama bir insan boyundadır.
İnsanların vücutları karşıdan, ayakları ise yandan görünür şekilde resmedilmiştir. Bu resimler
şüphesiz Budist Türkler arasında pek yaygın olan duvar resmi geleneğinin bir yansımasıdır
(Görsel 4.21, 22).

Görsel 4.21: Le ker-i Bazar Sarayı duvar resimleri Görsel 4.22: Le ker-i Bazar Sarayı duvar resimleri

Sarayın Türk mimarisi bakımından en dikkate değer özelliği dört eyvanlı planın ilk
defa bu yapıda uygulanmış olmasıdır. Bu plan Selçuklularda cami, kervansaray ve medre-
selere uygulanmıştır. Bu dönemde inşa edilen medreselerden hiçbiri günümüze
ulaşamamıştır. Gazneliler mezar anıtları ve kervansaraylar bakımından Karahanlılar kadar
zengin örneklere sahip değillerdir.

4.2. BÜYÜK SELÇUKLU DÖNEMİ SANATI

4.2.1. Büyük Selçuklu Dönemi Sanatı

11. yüzyılın ortalarından itibaren Doğu İslam kültür alanına hâkim olan siyasi güç Büyük
Selçuklulardır. Harezm ve Horasan’dan başlayarak Yakın Doğu coğrafyasına yayılan Büyük
Selçuklu Devleti, 12. yüzyılın sonlarına kadar İran’ı Orta Çağ dünyasının en önemli merkezî
kültür alanı hâline dönüştürmüştür. Selçuklular, Karahanlı ve Gazneli Dönemi’ne ait sanatsal
biçim ve teknikleri yeni sentezlerde buluşturarak bunların Batı’ya aktarılmasına aracılık
etmişlerdir.
Büyük Selçuklu mimarisinde genellikle kare planlı, dört eyvanlı avlulu plan şeması
görülmektedir. Hüküm sürdükleri topraklarda Sasani sanatının etkisi de olmakla beraber
Büyük Selçuklular daha çok Karahanlı ve Gaznelilerden gelen eyvan, avlu, kubbe, nişli ve
sivri kemerli portal geleneğini sürdürmüşlerdir.
Büyük Selçuklu Devleti’nin yerleşim alanlarında taşın çok az olmasından dolayı bu
döneme ait yapılar tuğla ile inşa edilmiştir. Tuğla aynı zamanda süsleme malzemesi olarak ya
tek başına ya da çini ile birlikte kullanılmıştır. Büyük Selçuklular idareleri altında bulunan
yerler üzerinde cami, medrese ve türbe gibi bir çok mimari eser vücuda getirmişlerdir. Bu
yapıların pek çoğu ya zamanla ya da Moğolların istilasıyla yok olmuştur.

79