Page 79 - TÜRK İSLAM SANATI TARİHİ 11

TÜRKİYE SELÇUKLULARI DÖNEMİ SANATI

DERS İÇİ ÇALIŞMA

Aşağıda Türkiye Selçuklu Sultanı II. Kılıçaslan’ın kızı Gevher Nesibe adına yaptırılan
dârüşşifâyla ilgili bilgiler yer almaktadır. Türkiye Selçuklularında kadınlar adına
eserler yapılması veya yaptırılması Türklerde kadının konumu hakkında nasıl bir
fikir vermektedir. Düşüncelerinizi açıklayınız.

Hastaların tedavi edildiği dârüşşifâlar, Selçuklular zamanında inşa edilen diğer yapı
türleri arasında yer almaktadır. Üzerindeki kitabede yer alan bilgiye göre 1204-1206
yılları arasında Selçuklu Hükümdarı I. Gıyâseddin Keyhusrev tarafından Kayseri’de inşa
edilen Gevher Nesibe Dârüşşifâsı, açık avlulu birbirine bitişik iki yapıdan meydana
gelmektedir. Açık avlulu iki yapıdan doğuda yer alan yapı, tıp eğitimi veren tıp medresesi;
batıda yer alan yapı, hastaların tedavi edildiği şifahanedir. Ayrıca şifahanenin batı
bitişiğinde dikdörtgen planlı bimarhane bulunmaktadır. Tüm yönleriyle yapı topluluğu,
Anadolu’da İslami Dönem’e ait en eski hastane ve dünyanın uygulamalı ilk tıp fakültesidir.
Yapıların her ikisinin de güney cephesinde zengin bezemeli ve ihtişamlı taç kapılar
bulunmaktadır. Kapıların üzerindeki bilgeliği temsil eden yılan ve gücü temsil eden aslan
kabartmaları dikkat çekicidir. Şifahane ve medrese kuzey yönde bulunan dar, uzun bir
koridor ile birbirine bağlanmaktadır. Şifahane; ortasında havuz bulunan açık avlulu, dört
eyvanlı ve tek katlı bir yapıdadır. Şifahanesiyle benzer bir plan şemasına sahip medresenin
doğusunda içeriden kubbe, dışarıdan konik külah örtülü bir türbe yer almaktadır (Görsel
4.14, 4.15).

Görsel 4.14: Gevher Nesibe Dârüşşifâsı, Konya Görsel 4.15: Gevher Nesibe
Dârüşşifâsı taç kapısı

Alaeddin Keykubat zamanında Süleymanoğlu Ahmet Şah tarafından 1228 yılında
yaptırılan Divriği Darüşşifası, Mengücekli eseri olarak bilinse de Türkiye Sel-
çuklu mimari özelliklerini taşımaktadır. Darüşşifa, kuzey yönünden cami yapısıyla
birleşik olması sebebiyle bir külliye olarak düşünülebilir. Yapının en önemli bö-
lümleri, zengin taş süslemelere sahip taç kapılarıdır. Zengin süslemelere sahip
kuzey kapısıyla sade görünümlü doğu kapısı, ibadet bölümüne; zengin taş süsle-
melere sahip batı kapısı şifahaneye açılmaktadır. Kapı üzerinde geometrik ve bit-
kisel motiflerin yanında yapının önemini vurgulamak için kullanılan hayat ağacı
ve çevresinde çift başlı kartal ve insan figürlerinin bulunmaktadır. Şifahane kapı-
sından hem dikdörtgen planlı köşe odalarına hem de ortasında havuz bulunan
kapalı avluya ulaşılmaktadır. Ortasında eyvanların yer aldığı ikişer odanın bulun-

77