Page 78 - TÜRK İSLAM SANATI 11

4. ÜNİTE

Eyvanlı medreselerin ilk örneği Karahanlılar Dönemi’nden kalmıştır. 1066'da Tamgaç
Buğra Han tarafından Semerkant Şah-ı Zinde yolunda tuğladan yaptırılmış olan medrese, oyma
stuko (yalancı mermer) süslemelerle kaplanmıştır. Dört koldan tonozlarla çevrili küçük kubbeli
girişe sahip olan medrese; küçük eyvanlara, 45x55 metrelik bir avluya ve iki köşe kubbesinden
ibaret bir plana sahiptir.
Karahanlılar zamanında Talas Ovası, Fergana ve Maveraünnehir’de şehir yaşamı geliş-
miştir. Gelişen şehirler arasında olan Tirmiz’de şehir dışına dikkate değer bir saray yapısı inşa
edilmiştir. Tirmiz Sarayı, ortalama 100x74 metre ölçülerinde olup sarayın içinde avlu ve
avlunun ortasında kare planlı bir havuz yer almaktadır. Sarayın doğu yönünde sivri kemerli
yüksek portali vardır.

Görsel 4.13: Tirmiz Sarayı süslemeleri, Özbekistan

Görsel 4.14: Tirmiz Sarayı süslemeleri, Özbekistan
Sarayda inşa malzemesi olarak tuğla kullanılmıştır. Duvarlarında ve payelerinde değişik
şekil ve boyutlarda kesilerek hazırlanmış olan tuğlalarla farklı tipte süslemeler, elde edilmiştir.
Aynı zamanda oymalı terakotalarla da çeşitli süslemeler yapılmıştır. Süslemeler geometrik ve
stilize bitkisel motiflerden oluşmuştur. Bu süslemelerin üzeri sonradan alabastr sıva ile kaplan-
mış ve üzerine de oyma tekniği ile farklı süslemeler yapılmıştır (Görsel 4.13, 4.14). Alabastr
sıvalarda geometrik süslemeler, stilize bitki motifleri ve hayvan figürleri kullanılmıştır. Bu
süslemeler arasında grifon, tek başlı iki aslan, kanatlı aslan gibi fantastik hayvan figürleri yer
almıştır. Bütün süslemeler dörtgen panolar ve bordürler hâlinde sıralanmıştır. Tirmiz Sarayı
11 ve 12. yüzyıllarda Gazneli ve Selçuklular arasında el değiştirmiştir.

75