Page 166 - ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE 11

6. ÜNİTE
6.4. Seramikte Sırlama ve Uygulamaları
6.4.1. Seramik Çalışmalarında Sırlama Yöntemleri
Sır; birden çok seramik ham maddesinin belli oranlarda karıştırılması, uygulanması ve pişirilmesi sonucun-
da seramik yüzeylere fiziksel ve mekanik özellikler kazandıran cam veya camsı tabakayı ifade etmektedir.
Sır uygulandığı ürüne düzgün ve pürüzsüz bir yüzey özelliği kazandırırken temizliği kolaylaştırmaktadır.
Aynı zamanda bakteri ve mikroorganizma oluşumunu engeller. Bileşimleri bakımından oldukça çeşitlilik
gösteren seramik sırlarını içindeki ham maddesine, uygulanma yöntemine, pişme dereceleri gibi elde edi-
liş yöntemlerine veya yüzey özelliklerine göre sınıflandırılabilir. Seramik sektöründe geniş bir yelpazesi
olan sır, camsı görünümüyle seramiğe değer katar ve seramik yapım aşamasının son işlemidir. Bu işlem-
den sonra geriye dönmek mümkün değildir.
Sır uygulamalarında ürünü fırına yerleştirirken ürünün yüzeye
değen kısımlarında sır olmamalıdır. Akıcı sır uygulamalarında ise
ürünün altına ekstra bir altlık koymak gerekir. Sır pişirimi biskü-
vi fırınlamasından daha yüksek derecede yapılır. Çömlekçi killeri
1000-1080 °C’de, stoneware ve porselenler 1250-1280 °C’de sır-
lanır. Sır, seramik yüzey üzerinde giderek artan sıcaklık ile kimya-
sal bir tepkime oluşturarak camsı tabakaya dönüşür. Bu durum
pişme sıcaklığının artırılması ile meydana gelir. Sırın akışkan
durumdan katı duruma gelmesi fırın sıcaklığının bir program
dâhilinde soğutularak oda sıcaklığına düşürülmesiyle sağlanır.
Parlak-saydam, beyaz renkli, donuk, mat veya dokulu sırlar gibi
çeşitli sır türleri vardır. Seramik atölyelerinde sır renk numune-
leri oluşturularak aynı renk tonu, farklı kil çeşitlerine uygulanır
ve sınıflandırılır. Renk seçimi için bu numunelerden yararlanılır.
Sanatçı çalışmaya ait dokusal özellikleri belirlemek için küçük kil
plaka veya formlar üzerinde özel sır denemeleri yapar (Görsel
6.27).
Uygulandığı seramik ürün ile fiziksel ve kimya sal bağ kurması se-
ramik sırlarda aranan en önemli özelliktir. Bu bağın sağlam ya da
Görsel 6.27: Sır denemeleri zayıf oluşu sırın başarısını belirler. Sır tabakası çatlamaz ve kavla-
mazsa seramik form üzerinde hatasız yüzey oluşturulur.
Sır, seramik sanatında geniş bir yelpazeye sahiptir. Her sanatçı-
nın kendi deneyimlerinden yola çıkarak hazırladığı sır hazırlama
formülleri vardır. Sırların renklen dirilmesi için birkaç metal oksit
düşük oranlarda sırayla eklenir böylece farklı renk tonları elde
edilir. Örneğin kobalt oksitle mavi renk tonları, demir oksitle
kahverengi tonları, krom oksitle yeşil tonları, bakır oksitle turku-
vaz tonları, vanadyum oksitle de sarı tonları elde edilir.
Sırların kimyasal yapıları, yüzey görünümleri, kullanıldıkları
ürün, pişirim dereceleri dikkate alındığında çeşitlendiği görü-
lür. Endüstriyel sırların sanatsal özelliği yoktur. Endüstriyel sırlar,
günlük kullanım ürünlerinde tercih edilir. Artistik sırlar ise doku
ve renk özellikleriyle fark yaratır, özgün sanat sal formlara değer
katar. Deneysel ve rastlantısal uygulama imkânı verir. Artistik sır;
saydam, mat, krakle, akıcı, toplamalı, kristal, aventürin, redüksi-
yon sır olarak çeşitlenir.
Saydam sır: Üzerine uygulandıkları seramik bünyenin ve sıral-
tı dekorun renginin görülmesini sağlayan camsı yapılardır.
Üzerine uygulandıkları çamurun rengini ve yapısını gösterdikle-
ri için doğal görünüm özelliğine sahiptir (Görsel 6.28).

Görsel 6.28: Saydam sırlı vazo, Soner Genç

164