Page 169 - ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE 11

4. Ünite

Batı seramik sanatının gelişimi üzerinde büyük etkisi olan İslam seramikleri, en parlak dönemini 9-13. yy. lar
arasında yaşamıştır. Selçuklu seramik sanatı, erken İslam seramik sanatının mirasını devralarak devam ettiren çok
sayıda yeni teknik ve uygulamanın ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Orta Asya Türk kültür geleneğini seramik
malzemesiyle buluşturarak Selçuklu tarzı olarak adlandırılan ekolü tüm İslam coğrafyasına yerleştirmiştir. 11-13.
yy. larda İran başta olmak üzere Horasan, Anadolu ve Suriye topraklarında seramik sanatının kap kacak yapımı
hâlinden çıkarak sanatsal üretim düzeyine yükseldiği görülür. Selçuklu Dönemi’nde üretilen seramik ve çiniler
arasında minai, lüster, sıraltı süsleme, kabartmalı dekor, siluet kazıma, düz sırlama, akıtmalı-kazımalı gibi çeşitli
teknikler uygulanmıştır.
Geleneksel Türk sanatlarının en önemlilerinden biri olan çini, genellikle mimari eserlerin, cami, köşk, saray,
çeşme, türbe vb. yapıların iç ve dış süslemelerinde kullanılmış bir seramik tekniğidir (Görsel 4.25). Mimaride kul-
lanılan çini “kaşi” çini olarak; tabak, kâse, sürahi, bardak vb. günlük kullanım ürünleri ise ‘‘evani’’ çini olarak
nitelendirilmektedir. Kütahya ve İznik çinileri sıraltı boyama tekniği ile üretilmiştir. Çini uygulamalarında ilk olarak
seramik formun bisküvi pişirimi yapılır. Daha sonra desen, fırçalar ve su bazlı özel boyalarla form üzerine uygu-
lanır. Konturu çizilen ve boyanan ürün, sır küpüne daldırılarak sırlanır. Sıraltı boyalar fırın ısısında olgunlaşan ve
parlaklık kazanan görünüme sahiptir. Anadolu Selçukluları Dönemi’nden Beylikler Dönemi’ne kadar geleneksel
üretimde soyut süsleme ve bezeme hâkimdir (Görsel 4.26).

Görsel 4.25: Duvar panosu, Kubadabad Sarayı, Görsel 4.26: Selçuklu çini kap 14. yy.
1122-37, Beyşehir
Osmanlı Dönemi’nde, en önemli seramik üretim merkezleri İznik ve Kütahya’dır. İznikli seramik ustaları Çin’den
ithal edilen porselenlerden etkilenmişler ve Uzak Doğu kaynaklı desenlere yönelmişlerdir. Bu desenleri porselene
benzeyen beyaz, firitli kille biçimlendirilmiş kaplara uygulamışlardır. 16. yy. Mimar Sinan yapıtlarında altın çağını
yaşayan çini sanatı, kil yüzeyler üzerine uygulanan desenlerde de gelişmeler göstermiştir (Görsel 4.27, 4.28).

Görsel 4.27: Rüstem Paşa Camisi, Mimar Sinan, 1561-63, İstanbul Görsel 4.28: Rüstem Paşa Camisi mihrap de-
tayı, Mimar Sinan, 1561-63, İstanbul

166