Page 146 - TÜRK VE BATI MÜZİĞİ TARİHİ 12

11. ÜNİTE

Şamanlar; şaman soyundan gelen ve sahip ol-
duğu olağanüstü özellikler sebebiyle doğadaki
bazı sırları bildiklerine inanılan mistik ve zeki kişiler
arasından seçilmiştir. Geniş bir hayal gücüne sahip
şamanların doğaçlama şiir yazma, dinsel ezgileri
söyleme ve çeşitli çalgıları çalma kabiliyetleri de ge-
lişmiştir. Kadın şamanlara kam katun (kadın kam)
denmiştir (Görsel 147).
Tarihte bilinen ilk Türk toplumu olan Altay Türk-
lerinden itibaren müziğin icra ortamı, şamanlar ta-
rafından hazırlanmıştır. İnanca özgü törenlerde Türk
mitolojisinden izler taşıyan, farklı anlamlar içeren ve
bir varlığın sembolü olan özel giysiler giyilmiş; baş-
lıklar takılmıştır. Şamanların kıyafetlerinin rengi ve
kullandıkları madeni takılar da özel anlamlar içer-
miştir. Bu kıyafetlerin sıra dışılığı, şamanın olağanüs-
tü yeteneklerini desteklemiştir.
Hastalıkların ve doğa olaylarının tabiat ruhlarıy-
la bağlantılı olduğuna inanılan bu inanç sisteminin
törenlerinde gaip ile bağlantı kurmak amaçlanmış-
tır. Törenler esnasında coşku ve heyecan sağlamak
için söz, ses ve dans ögelerinden yararlanılmıştır.
Yağmur yağdırmak, havayı yatıştırmak, hastaları
iyileştirmek, hayvanları ehlileştirmek gibi amaçlarla
yapılan bu törenlerin müziğine bağı (sihir) müzi-
ği denmiştir. İçten ve coşkulu bir yapıya sahip olan
bağı müziği; kendine has ezgi, ritim ve biçim özellik-
leriyle icra edilmiştir. Bağı müziğinin temelini insan
sesi oluşturmuş, çalgılar ise ritmi belirginleştirmek Görsel 147: Kam katun
için kullanılmıştır.
Dinsel törenlerde başta şaman davulu olmak üzere ahenkli ziller ve çanlar da kullanılmıştır. Ayrıca ucuna demir
çubuklar geçirilmiş değneklerin birbirine çarpılmasıyla ortaya çıkan uyumlu seslerden de yararlanılmıştır.

BİLGİ NOTU

Şaman davulu, kutsal kabul edilen kayın ve sedir ağaçlarının gövdesinden yapıl-
mış bir kasnak ve bu kasnağın üzerine gerilen geyik ya da dağ keçisi derisinden üre-
tilmiştir (Görsel 148). Üzeri genellikle mitolojik unsurlarla ya da kutsal sayılan resim
ve işaretlerle süslenen çalgının kalın keçe başlı tokmağı da yine kutsal ağaçlardan
yapılmıştır. Yapımı tamamlandığında dualarla tütsülenerek kutsal bir niteliğe bürün-
dürülen şaman davulunun bir ruh taşıdığına inanılmıştır. Geniş Türk coğrafyasının her
yerinde karşılaşılan bu çalgı, tarihteki Türk topluluklarının geleneksel çalgısı kabul
edilmiştir.
Türk kültüründe davul, şamanın kullandığı en önemli araç olarak görülmüş ve şa-
man ile bütünleşmiştir. Her şaman, iki davula sahip olmuş ve bunlardan birini dinî
törenlerde kullanırken diğerini saklamıştır.
Görsel 148: Şaman davulu

ARAŞTIRALIM PAYLAŞALIM

• Şaman müziğinin ezgisel, ritimsel, biçimsel ve sözel özellikleri ile ilgili bir araştırma yapınız.
• Orta Asya’da varlığını hâlâ sürdüren Şamanist toplulukların müziklerine ait video kayıtları bulup izleyiniz.
İzlediğiniz kayıtlardaki müzikleri ritim, ezgi ve çalgıların kullanılış özellikleri açısından inceleyiniz.
• Araştırmanız sonucunda edindiğiniz bilgilere dair tespitlerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
• İzlediğiniz kayıtlardaki müzikal unsurlara dair tespitlerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.

TÜRK MÜZİĞİNDE DÖNEMLER 145