Page 148 - TÜRK VE BATI MÜZİĞİ TARİHİ 12

11. ÜNİTE

Altay, Hun, Göktürk ve Uygur Dönemlerinde müzik, toplumsal hayatta geniş bir yer tutmuştur. Bu dönemlerde
Türk müziği aşamalı bir şekilde gelişmiştir (Tablo 24).
Tablo 24: İslamiyet'in Kabulünden Önceki Dönemlerde Müziğin Gelişimi

• Müzik, dinsel amaçlarla ve şamanlar tarafından icra edilmiştir.
Altaylar Dönemi • Savaşlarda vurmalı ve boru türü çalgılar kullanılmıştır.
(?-MÖ 3. Yüzyıl)
• Kopuz ortaya çıkmıştır.
• Çin ve İran müziği ile etkileşim başlamıştır.
• Ozanlar, İpek Yolu boyunca seyahatlere çıkarak Türk boylarının müzik-
lerinin kaynaşmasını ve diğer kültürlere tanıtılmasını sağlamıştır.
• Devletin ileri gelenleri, çevrelerinde müzik toplulukları bulundurmaya
başlamıştır.
Hunlar Dönemi • Vefat eden hakanların mezarlarına telli sazlar ve davullar bırakılmıştır.
(MÖ 3. Yüzyıl-MS 216)
• Davul, bağımsızlık sembolü olarak görülmüş ve hakan, hanlık (beylik)
unvanı verdiği kişiye sancak ile birlikte davul da göndermiştir.
• İlk askerî müzik topluluğu olan Tuğ Takımı kurulmuştur.
• Ses perdesi sayısı beşe çıkmış, pentatonik diziler kullanılmaya başlan-
mıştır.
• Çin, İran, Bizans ve Hindistan gibi kültür merkezleri ile etkileşim içinde
olunması müziğin gelişimini hızlandırmıştır.
• Müzik ve dans, toplu eğlencelerde yer almıştır.
• Müzik, tür ve biçim açısından gelişmiştir.
• Dinî müzik, tuğ müziği ve ozan müziği ön plana çıkmıştır.
• Hakan otağlarında icra edilen sanatsal bir müzik türü oluşmaya baş-
Kök Türkler Dönemi lamıştır.
(552-742)
• Askerî müzikte “köbürge” ismi verilen davullar ve borular kullanılmıştır.
• Türklerin kullandığı “ıklığ” adı verilen yaylı kopuz ortaya çıkmıştır.
• Türk müziği sistemi ile ilgili çalışmalar başlamıştır.
• Altı ve yedi perdeli ses sistemine geçilmiş, böylece makamsal müziğin
temelleri atılmıştır.
• Müzisyenlik bir meslek hâlini almıştır.
• İran ve Hint müzikleri ile etkileşim başlamıştır.
• Farklı meslek gruplarına yönelik eğitim kurumlarıyla birlikte müzik
eğitimi kurumları da kurulmuştur.
• Resmî çalgı olarak “küvrük” denilen altınlı davul ile altınlı boru kulla-
Uygurlar Dönemi nılmıştır.
(744-840) • Önce pentatonik diziler, sonra heptatonik (yedi perdeli) diziler ve daha
sonra da on iki perdeli kromatik diziler kullanılmıştır.
• Besteleme teknikleri gelişmiş ve on iki makam kullanılmaya başlan-
mıştır.
• Hafızaya dayalı öğrenmenin yanı sıra müzik yazısı da kullanılmıştır.

BİLGİ NOTU

Yarım ses aralıklarının dâhil edilmediği ve bir ya da bir buçuk ses aralıklarının kullanıldığı beş sesten oluşan diziye
pentatonik dizi denir. Pentatonik dizi oluşturulurken kullanılan altıncı ses, başlangıç sesinin üst oktavdaki tekrarıdır
(Görsel 150, Görsel 151).

& œ œ œ œ & œ œ
œ œ œ œ œ
œ
1 ses 1 ses 1.5 ses 1 ses 1.5 ses
1.5 ses 1 ses 1 ses 1.5 ses 1 ses
Görsel 150: Do majör pentatonik dizisi Görsel 151: La minör pentatonik dizisi

TÜRK MÜZİĞİNDE DÖNEMLER 147