Page 46 - TÜRK VE BATI MÜZİĞİ TARİHİ 12

3. ÜNİTE

Endülüs Emevilerinin etkisinde kalan İspanyollar, Araplardan aldıkları kitara kelimesini İspanyolcaya “guitarra”
(guitara) olarak adapte etmiştir. İspanya’da “Latin gitarı” olarak adlandırılan bu çalgı, Endülüs Emevileri zamanında
burada eğitim gören Avrupalı öğrenciler tarafından tüm Avrupa’ya yayılmıştır. Rönesans Dönemi’nde ise birtakım
şekilsel değişikliklere uğrayarak “Rönesans gitarı” ismini almıştır. Genellikle bağırsaktan yapılan Rönesans gitarları,
üç çift ve bir tek telden oluşmuştur.
Rönesans Dönemi Klavyeli Çalgıları
Org, çok seslilik anlayışı çerçevesinde oluştu-
rulan ve Rönesans Dönemi’nde gelişen bir çalgı-
dır. Bu dönemde çalgının boru sayısı çoğaltılmış,
perdelerin kullanımı kolaylaştırılmış, hava körüğü
rahat hareket eder duruma getirilmiştir (Görsel
40). 1400’lü yılların sonunda Org Ustası Bernard
Muller (Bernard Mülla), pedalları da geliştirerek
çalgının fonksiyonel özelliklerini artırmıştır. Org
ve klavsen için eser yazan ilk sanatçı, İspanyol
Besteci Antonio de Cabezon’dur (Antinyo de Ga-
bezon).
Epinet, psalterion (pisalteriyın) adlı eski çal-
gının geliştirilmiş biçimidir. Psalterion, İlk Çağ ve Görsel 40: Org
Orta Çağ’da kullanılan lir ve santura benzemekte-
dir. Venedikli Spinetti, psalteriona klavye ve mekanizma ekleyerek o zamana kadar parmakla çalınan telleri, me-
kanizma aracılığıyla titreştirmeyi başarmıştır. Orta Çağ’da epinetin sesinin dolgun ve güçlü olmaması, konuşma-
lar sırasında duyulmasını engellemiştir. Bu sebeple 16. yüzyıl sonlarında daha güçlü bir ses elde etmek amacıyla
epinette bazı değişiklikler yapılmış ve her ses için bir yerine iki tel kullanılmıştır. Bu değişiklik, epinetin sesinin
dolgunlaşmasını sağlamıştır. Epinetin bir çeşidi olan virginal, İngiltere’de yaygın olarak kullanılmış ve İngiliz beste-
ciler, bu çalgı için eserler bestelemiştir.
Rönesans Dönemi Nefesli Çalgıları
Nefesli (üflemeli) çalgıların Rönesans’taki gelişimi, telli ve yaylı çal-
gılar gibi hızlı olmamıştır. 16. yüzyılda düz flüt ve yan flüt kullanılmış
ancak bu flütlerin sesi, org sesini andırmıştır (Görsel 41).
Dönemin bilinen nefesli çalgıları; kornetta, corno ve trombondur.
Kornetta, tahta üflemelilerden boğuk sesli bir çalgıdır. Rönesans Dö-
nemi’nde sıklıkla kullanılmıştır ve bu çalgının bastan sopranoya kadar
bütün çeşitleri denenmiştir. Metal üflemeli çalgılardan olan corno (kor-
no) o dönemde kullanılan avcı borularına verilen addır. Aynı zamanda
büyük savaş borusu olarak da bilinen cornoya 15. yüzyıldan itibaren za-
rif bir eğrilik kazandırılmıştır. Trombon ise Rönesans Dönemi’nde sür-
güsünün geliştirilmesiyle birlikte nitelikli ses üreten bir çalgı durumuna
gelmiştir.
Görsel 41: Rönesans'ta yan flüt ve lavta
çalan müzisyenler
3. ETKİNLİK
Aşağıda verilen basamaklar doğrultusunda Rönesans çalgıları konusunda bir çalışma yapınız.
• Etkinliği gerçekleştirmek için dört grup oluşturunuz.
• Rönesans çalgılarına ait, video ya da ses kayıtları bulunuz.
• Grup arkadaşlarınızla birlikte çalgıların ses kayıtlarını dinleyiniz ya da görüntü kayıtlarını seyrediniz.
• Dinlediğiniz çalgıların günümüz çalgılarıyla olan benzerlik ve farklılıklarını belirleyiniz.
• Rönesans Dönemi’nin çalgı ve müzik anlayışı hakkındaki izlenimlerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
• Grubunuzla birlikte yaptığınız çalışmanın sunumunu yapınız. Sunumunuzu yaparken Türkçeyi doğru
kullanmaya ve topluluk karşısında konuşma kurallarına uymaya dikkat ediniz.

RÖNESANS VE MÜZİK 45