Page 21 - TÜRK İSLAM MUSİKİSİ 12

1.3. İSLAM DİNİNDE MUSİKİNİN YERİ VE ÖNEMİ
1.3.1. Hz. Muhammed (sav) Döneminde Musiki
Arap yarımadası üzerindeki sosyal hayatın şe-
killenmesinde bölgenin içinde bulunduğu coğrafi
ortamın ve iklim özelliklerinin önemli bir etkisi ol-
muştur. Kırsal kesimde göçebe hayat yaşayanlar
(bedeviler) ile vahalarda yerleşik hayat yaşayanlar
(hadariler) Cahiliye Dönemi Arap toplumunun
iki temel unsurunu oluşturmaktadır. Bedevilik,
coğrafi özellikler ve iklim özellikleri bakımından
oldukça zor şartlara sahip bir bölge olan Kuzey ve
Orta Arabistan’ın hâkim hayat biçimi iken hadari-
lik, yaşam imkânlarının çok daha çeşitlendiği gü-
neyin hayat tarzını temsil etmektedir (Görsel 1.7). Görsel 1.7
Arap toplumu güzel sanatların genellikle şiir Hadarilik (şehirleşme) örneği-Yemen bölgesi
alanında ileri bir seviyeye ulaşmıştır. Şiirler belli
bir ezgi ile okunmuş bu sayede şiire en yakın sanat dalı olan musiki
ortaya çıkmıştır. Bu musiki daha çok göçebe hayatı yaşayan Arapların
çöllerde deve kervanlarını ilerlemeye teşvik etmek için söyledikleri
huda adı verilen ilkel ezgilerden ibarettir. Bu ezgiler deve sürücüle-
rinin yanı sıra dokumacılık, çiftçilik, kayıkçılık gibi tekdüze iş gören-
lerin sıkıcı çalışmalarını hafifletmek ve işi daha düzenli, verimli hâle
getirmek için de kullanılmaktaydı. Daha sonraları Arap toplumunda
musiki gelişerek terennüm ortaya çıkmıştır. Terennümün iki türü
bulunmaktadır. Birincisi şiirin (manzum) musiki ile söylenmesidir ve
buna gına (şarkı) adı verilir. Diğeri manzum olmayan nesir hâlindeki
sözlerin terennümüdür ve buna da tagbir adı verilir.
Musiki İslam'ın doğuşuyla Arap toplumunda daha farklı bir
boyut kazanmıştır. İslam'ın ilk emirleri; dünyevi arzulardan uzak-
laşmayı, semavi⁴ nura yükselmeyi, maddeden manaya yücelmeyi
hedeflemiştir. Bu sebeple İslam'ın ilk dönemindeki musiki, nefse te-
sir eden ve güzel sesle okunan Kur’an-ı Kerim tilaveti şeklinde dinî
bir kimlikle ortaya çıkmış; ezan, tekbir ve tehlil gibi çeşitli kimliklere
bürünmüştür (Görsel 1.8).
Hz. Muhammed (sav) Döneminde düğün, bayram, karşılama,
uğurlama, yolculuk ve savaşlarda musikinin dansla (raks) icra edildi-
ği bilinmektedir. Dolayısıyla o dönemin sosyal hayatında musikinin
yer aldığı anlaşılmaktadır. Ebu Musa Eşari'nin Kur'an'ı nağme ile
okuduğu bir sırada evin yakınından geçen Hz. Muhammed’in (sav)
bunu duyması ve takdirini belirtmesi üzerine Musa, "Ya Resulullah,
beni dinlediğini bilseydim kıraatimi⁶ daha hoş nağmelerle süslü bir Görsel 1.8
hâle getirmek için elimden geleni yapardım.” demiştir. Bu bilgiden Ezanın okunması (Temsilî)
Kur’an-ı Kerim’in güzel bir sesle ahenkli okunuşu Hz. Muhammed’i
(sav) hoşnut etmiştir.

19