Page 96 - TÜRK İSLAM MUSİKİSİ 12

ÜNİTE HAZIRLIK SORULARI
1. Tekke musikisi formlarından hangilerini biliyorsunuz? Açıklayınız.
2. Tekkelerin Türk musikisine katkıları hakkındaki düşünceleriniz nelerdir?

4.1. Tekkeler ve Musiki
İslam dünyası tarihsel süreç içinde oldukça geniş bir coğraf-
yaya yayılmıştır. Bağdat'tan Buhara'ya ve Kahire'den Kurtuba'ya
kadar uzanan bu topraklarda İslam'ın ilmî, fikri ve siyasi yapılan-
ması bölgenin ihtiyaçlarına göre şekillenmiştir. Bu dönemde med-
rese ve tekke gibi kurumlar, İslam toplumunun eğitim ve manevi
rehberlik ihtiyaçlarını karşılamak için önemli roller üstlenmiştir.
Tekkeler, İslam dünyasında farklı isimlerle anı-
lan tasavvufun öğretildiği ve manevi rehberlik sağ-
layan önemli kurumlar olmuşlardır. Basit odalar-
dan oluşan ilk tekkeler, zamanla çeşitli mimari
özellikler kazanmış ve farklı birimleri içeren yapılar hâ-
line gelmiştir. Bu kurumlar insanların içsel gelişimlerine
katkıda bulunmuş ve manevi zenginlikleriyle İslam top-
lumunun ruhsal ihtiyaçlarını karşılamıştır (Görsel 4.1).
Tekkeler değişik zamanlarda ve coğrafyalarda fark-
lı isimlerle anılmıştır. Bunlar arasında "zaviye, hankah,
Görsel 4.1 dergâh, ribat, asitane, buk‘a, imaret, düveyre, savmaa,
Tekke (Temsilî) mihrap, tevhithane, harabat" gibi terimler bulunur. Aynı şekilde
"mescit" ve "medrese" kelimeleri de bazen bu anlamda kullanılmıştır.
Tasavvufta, Allah’a ulaşma yoluna ve onu tanıma yolla-
rından her birine tarikat denir. Bazı tarikat mensupları mer-
kez tekkeleri için asitane terimini tercih ederken bazıları ise
özellikle Mevlevilik gibi tarikatlar büyük Mevlevihanelere
asitane, küçüklerine zaviye demeyi tercih etmiştir. Ayrıca
"Kadirihane, Gülşenihane, Kalenderhane, Mevlevihane"
gibi isimlerle anılan tekkeler de bulunmaktadır (Görsel 4.2).
Tekkeler genellikle büyük şehirlerde ve kervan yolla-
rı üzerine inşa edilmiştir. Bu mekânlar tasavvufi eğitimin
yanında aynı zamanda han, imaret ve kervansaray hiz-
metlerinin yürütüldüğü çok yönlü kurumlar olmuşlardır.
Görsel 4.2
Konya Asitanesi Tekkeler; İslam dünyası tarihinde tasavvuf ve sosyal hizmetlerin
yürütüldüğü, yayıldığı ve etkili bir şekilde sürdürüldüğü önemli
kurumlar olmuştur. Tekkeler, İslam kültürünü çeşitlendirmesi ve
insanların manevi ihtiyaçlarına yönelik hizmet vermesi açısından
oldukça zengin bir değerdir.Çeşitli tarikat topluluklarının zikir-
lerinin bir parçası olarak icra edilen musikiye "tekke musikisi" adı
verilir. Bu musiki, tasavvufa derin bir bağlılık taşıyan ve duygusal
zenginliklerden ilham alan bir ilim ve sanattır. Güzellik, sevgi ve
aşk duyguları hem musiki hem de tasavvuf için temel bir kaynaktır.

94