Page 39 - Türk Müziği Teori ve Uygulaması 9

2.5. Türk Sanat Müziği Formları

Türk müziğinin birçok farklı türü olduğu bilinmektedir. Türk müziği ezgi türü, usul yapısı, kullanıldı-
ğı alan, söz içeriği ve icra tarzı gibi yönleri kullanılarak çeşitli gruplara ayrılabilir. Bunları sözlü türler
ve sözsüz türler olarak iki grupta toplamak mümkündür.

Ayrıca sözlü formlarda yer alan ve kendi içinde büyük bir öneme sahip olan dinî müzik formunu da
ayrı bir başlık altında incelemek gerekir. Bu nedenle Türk müziği formlarını üç ana başlıkta toplamak
gerekir.

2.5.1. Türk Sanat Müziğinde Kullanılan Sözlü Formlar

Türk müziği sözlü formlarını iki grupta toplamak gerekir. Birincisi büyük formda eserler, diğeri ise
küçük formda eserlerdir. Büyük formda eserler kâr, kârçe, beste, ağır semai ve yürük semaidir. Küçük
formda eserler şarkı, türkü, gazel, divan, köçekçe ve tavşancadır.

Şarkı

Küçük formlardaki eserlerin en çok kullanılanıdır. 18. yüzyıldan günümüze kadar büyük bir repertuvar
oluşturulmuştur. Yirmi binin üzerinde şarkının olduğu düşünülmektedir. Şarkıların pek çoğu küçük
usullerle bestelenmektedir. Güftelerin çoğu dörtlüklerden (murabba) meydana gelmektedir. Ancak
iki mısralıdan sekiz mısralıya kadar olan güfteler de kullanılmaktadır. Temaları aşk, sevgi, sevgili,
ayrılık, hasret ve umuttur.
En çok kullanılan murabba güfteli şarkılar dört bölümden meydan gelmektedir. Birinci mısra zemin,
ikinci mısra nakarat, üçüncü mısra meyan adını alır. Dördüncü mısra tekrar nakarat bölümü olarak
bestelenir. Şarkı formunun yapısal özelliği şöyledir. Birinci ve ikinci mısralarda ana makamın tüm
özellikleri gösterilir. Nakarat bölümü gösterişli nağmenin bestelendiği bölümdür. Meyan bölümünde
ise farklı makamlara geçkiler yapılır. Genellikle tiz bölgelerde seyreder.

Türkü

Halkın, bağlama, cura, divan sazı, zurna, davul, darbuka, kaval, kemençe, kabak kemane vs. gibi
müzik aletleriyle çalıp söyledikleri, kendine has yöresel özelliklere sahip olan sözlü musikidir. Beste-
cileri belli olmayıp anonimdir. Sözler, halk edebiyatından alınmış olup edebî değer taşıyan hece vezni
ile yazılmış şiirlerdir.

Ey oğul; ananı, atanı say! Bereket büyüklerle beraberdir.
Şeyh Edebali

TÜRK MÜZİĞİNE GİRİŞ 37