Page 39 - TÜRK MÜZİĞİ TEORİ VE UYGULAMASI 9
P. 39

2.5. Türk Sanat Müziği Formları


                 Türk müziğinin birçok farklı türü olduğu bilinmektedir. Türk müziği ezgi türü, usul yapısı, kullanıldı-
                 ğı alan, söz içeriği ve icra tarzı gibi yönleri kullanılarak çeşitli gruplara ayrılabilir. Bunları sözlü türler
                 ve sözsüz türler olarak iki grupta toplamak mümkündür.
                 Ayrıca sözlü formlarda yer alan ve kendi içinde büyük bir öneme sahip olan dinî müzik formunu da
                 ayrı bir başlık altında incelemek gerekir. Bu nedenle Türk müziği formlarını üç ana başlıkta toplamak
                 gerekir.


                 2.5.1. Türk Sanat Müziğinde Kullanılan Sözlü Formlar

                 Türk müziği sözlü formlarını iki grupta toplamak gerekir. Birincisi büyük formda eserler, diğeri ise
                 küçük formda eserlerdir. Büyük formda eserler kâr, kârçe, beste, ağır semai ve yürük semaidir. Küçük
                 formda eserler şarkı, türkü, gazel, divan, köçekçe ve tavşancadır.

                 Şarkı

                 Küçük formlardaki eserlerin en çok kullanılanıdır. 18. yüzyıldan günümüze kadar büyük bir repertuvar
                 oluşturulmuştur. Yirmi binin üzerinde şarkının olduğu düşünülmektedir. Şarkıların pek çoğu küçük
                 usullerle bestelenmektedir. Güftelerin çoğu  dörtlüklerden (murabba) meydana gelmektedir. Ancak
                 iki mısralıdan sekiz mısralıya kadar olan güfteler de kullanılmaktadır. Temaları aşk, sevgi, sevgili,
                 ayrılık, hasret ve umuttur.

                 En çok kullanılan murabba güfteli şarkılar dört bölümden meydan gelmektedir. Birinci mısra zemin,
                 ikinci mısra nakarat, üçüncü mısra meyan adını alır. Dördüncü mısra tekrar nakarat bölümü olarak
                 bestelenir. Şarkı formunun yapısal özelliği şöyledir. Birinci ve ikinci mısralarda ana makamın tüm
                 özellikleri gösterilir. Nakarat bölümü gösterişli nağmenin bestelendiği bölümdür. Meyan bölümünde
                 ise farklı makamlara geçkiler yapılır. Genellikle tiz bölgelerde seyreder.


                 Türkü

                 Halkın, bağlama, cura, divan sazı, zurna, davul, darbuka, kaval, kemençe, kabak kemane vs. gibi
                 müzik aletleriyle çalıp söyledikleri, kendine has yöresel özelliklere sahip olan sözlü musikidir. Beste-
                 cileri belli olmayıp anonimdir. Sözler, halk edebiyatından alınmış olup edebî değer taşıyan hece vezni
                 ile yazılmış şiirlerdir.







                    Ey oğul; ananı, atanı say! Bereket büyüklerle beraberdir.
                                                                                                Şeyh Edebali

















                                                                                        TÜRK MÜZİĞİNE GİRİŞ    37
   34   35   36   37   38   39   40   41   42   43   44