Page 145 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

POPÜLASYON DİNAMİĞİNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER

Düzenli (Tekdüze) Dağılım
• Zorlayıcı çevresel şartlarda bireyler arasında yetersiz kaynaklar için rekabet söz konusu olduğunda görülen, bireylerin
birbirlerini doğrudan etkiledikleri dağılım modelidir.
• Bireyler nispeten eşit uzaklıkta bulunur.
• Zorlayıcı çevresel şartlar nedeniyle bireyler arasında yetersiz kaynaklar için rekabet söz konusudur. Örneğin, hay-
vanlar genellikle yaşadıkları alanı savunmak için düzenli dağılım gösterir. Örneğin; bazı bitkiler, kısıtlı olan kaynaklar
için rekabet ettikleri bireylerin çimlenmesini ve gelişip büyümesini engelleyen kimyasallar salgılar. Böylece kendilerine
yaşam alanı yaratır.
• Kümeli dağılıma oranla daha nadir görülen bir dağılım modelidir.
• Atlas Okyanusu’nun güneyindeki kral penguenler ve bazı çam ağacı türlerinde düzenli dağılım görülür.

Penguenlerde ve çam ormanında düzenli dağılım örneği
Rastgele Dağılım
• Popülasyondaki her bir bireyin konumu diğerlerinden bağımsızdır.
• Genellikle bireyler arasında güçlü bir etkileşimin olmadığı, fiziksel ve kimyasal faktörlerin yaşama alanında nispeten
sabit olduğu durumlarda görülür. Papatya, kaktüs ve karahindiba gibi bitkiler rastgele dağılıma örnektir. Örneğin, kara-
hindiba tohumları tozlaşma dönemi olan bahar aylarında rüzgârla taşınarak rastgele dağılım gösteren yaşam alanları
oluşturur.
• Bu dağılım tipi doğada çok nadirdir.

Papatya ve kaktüslerde rastgele dağılım örneği
Popülasyonun Büyüklüğü
• Belirli bir zaman diliminde popülasyonda bulunan birey sayısı popülasyon büyüklüğü olarak ifade edilir. Doğum ve
ölüm olayları ile içeriye veya dışarıya göçler birlikte değerlendirilerek popülasyonun büyüklüğü belirlenir.

Popülasyon büyüklüğündeki değişiklik = Doğum sayısı + İçe göç – Ölüm sayısı + Dışa göç
(A) (B) (C)

• Doğum sayısı ve içe göçü ifade eden B verisi, popülasyon büyüklüğü ile doğru orantılı; ölüm sayısı ve dışa göçü ifade
eden C verisi popülasyonun büyüklüğüyle ters orantılıdır. Her iki veri aynı olursa popülasyon dengededir.
• Popülasyonların yaşlara göre hayatta kalma durumlarını göstermek için hayat tabloları hazırlanır. Hayat tabloları, aynı
yaştaki bireylerin doğumdan ölüme kadar izlenmesiyle oluşturulur.

• Hayat tablolarındaki veriler kullanılarak hayatta kalma eğrileri adı verilen grafikler çizilir.

BİYOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 145