Page 143 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

KOMÜNİTEDE SİMBİYOTİK İLİŞKİLER, KOMÜNİTELERDEKİ SÜKSESYON

• Bitkisel parazitlerde emeç denilen köke benzer yapılar başka bir bitkiden besin, su ve mineral alımını sağlar.
• Bitkilerde parazitlik tam ve yarı parazitlik olarak iki şekildedir.
• Yarı parazit bitkiler, emeçlerini konak bitkinin odun borusuna kadar uzatarak sadece su ve minerallerini alır. Bu
bitkilerin klorofilleri olduğu için kendi organik bileşiklerini fotosentezle sentezleyebilir.

Ökse otu yarı parazit bitkidir. Tam parazit bitki cinsaçı
• Tam parazitlerin yaprakları yoktur. Kloroplastları bulunmaz, fotosentez yapamaz dolayısıyla bütün ihtiyaçlarını konak
bitkiden karşılar. Üzerinde yaşadıkları canlının odun ve soymuk borularından besin, su ve mineral sağlar. Canavar otu,
verem otu tam parazit bitkilerdendir.

KOMÜNİTELERDEKİ SÜKSESYON
• Komüniteler zaman içinde değişimlere uğrar. Buzul hareketleri, volkanik patlamalar gibi doğal olaylarla ya da yangın,
baraj yapımı, aşırı otlatma gibi insan müdahalesiyle komünitenin yapısı bozulabilir, baskın türler yok olabilir ve canlılar
göç edebilir. Bozulmuş alanlarda uzun zaman içinde türlerin aşamalı olarak birbirinin yerini almalarına süksesyon
(sıralı değişim) denir.
• Toprağın henüz oluşmadığı ve yaşamın bulunmadığı bir ortamda genellikle ilk görülen canlılar; üretici ile tüketici pro-
karyotlar ve bir hücrelilerdir. Ardından liken ve yosunlar oluşur. Zamanla kayaların aşınıp, organik atıkların birikerek
toprak oluşumunun başlamasıyla ot, çalı ve ağaçlar gelişir.
• Yangınlar ve bazı yıkıcı faaliyetler sonucu komünite bozulup toprak sağlam kaldığında ise süksesyonu topraktaki
mikroorganizmalar başlatır. Mikroorganizmalar toprağı uygun hâle getirerek otsu bitkiler veya ağaçsı çalıların yerleş-
mesini sağlar. Ardından bu bitkilerin yerine orman ağaçları geçer.
• Süksesyon, birincil ve ikincil süksesyon olarak incelenir. Daha önce hiçbir komünitenin bulunmadığı boş bir alanda
başlayan ve yer kaymaları, volkanik patlamalar, buzulların erimesi vb. sonucunda önce toprağın sonrasında da yeni
yaşam alanlarının oluştuğu sürece birincil süksesyon denir.
• Birincil süksesyon yavaş geliştiğinden yıllarca sürebilir. Birincil süksesyonda sıralı değişim; toprak oluşumu, liken ev-
resi, yosun evresi, ot evresi, funda­çalı evresi ve ağaç evresi şeklindedir.
• Karasal ekosistemlerde yangın, fırtına gibi durumlar bitki ör-
tüsünü kısmen veya tamamen yok eder. Orman alanlarının
kesim ya da yangın nedeniyle bozulması, su baskınları, seller,
tarım alanlarının terk edilmesi gibi sebeplerle mevcut komüni-
tenin ortadan kalkıp zamanla bu alanlarda canlı çeşitliliğinin
gelişim sürecinin yeniden başlaması ikincil süksesyon olarak
adlandırılır. Süksesyonun başlangıcından bir süre sonra hay-
vanlar da süksesyon alanına yerleşmeye başlar.

• Yıkıcı faktörler komüniteyi yok edecek şekilde etkili olmazsa za-
man içinde ortam koşullarına büyük ölçüde uyum sağlamış ve
en yüksek düzeyde gelişme göstermiş, dengelenmiş bir komü-
Klimaks komünite örneği nite oluşur. Böyle komünitelere klimaks komünite adı verilir.

NOT
Klimaks komünitelerde önemli türlerin popülasyonlarında, ölüm ve doğum oranları dengelidir. Klimaks komünite dengeli
ve kararlı bir yapıya sahiptir.
BİYOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 143