Page 142 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

KOMÜNİTEDE SİMBİYOTİK İLİŞKİLER, KOMÜNİTELERDEKİ SÜKSESYON

Kommensalizm
• Birlikte yaşayan iki türden birinin yarar sağlarken diğerinin olumlu ya da olumsuz etkilenmediği, "+ / 0" şeklinde ifade
edilen simbiyotik ilişki türüdür.
• Vantuzlu Remora balıkları, köpek balığına tutunarak ona zarar vermeden yaşar. Köpek balığının hareketiyle yer de-
ğiştirir ve onun yiyecek artıklarından beslenirken köpek balığı bu durumdan olumlu ya da olumsuz bir etki görmez.

Köpek balığı ile Remora balığı

• Sucul kaplumbağaların kabukları üzerinde yaşayan algler üzerinde yaşadıkları konakla yer değiştirir. Böylece algler,
başka canlılara yem olmaktan korunurken kaplumbağa algden yarar ya da zarar görmez.

Parazitizm
• Parazitlik, bir tür yarar görürken diğerinin doğrudan zarar görmesi şeklindeki simbiyotik ilişkidir.
• Parazitler; virüsler olabildiği gibi bakteri, protista veya bazı mantar türleri gibi tek hücreli ya da bazı hayvan ve bitki
türleri gibi çok hücreli organizmalar da olabilir.
• Üzerinde yaşadığı canlıdan beslenen ve ona zarar veren canlıya parazit (asalak) adı verilir. Zarar gören canlıya da
konak denir.

• Parazitin konaktan elde ettiği besin sayesinde hayatta kalma ve üreme yeteneği arttığından (+), konak organizma bu
birliktelikten olumsuz etkilendiğinden (–) olarak ifade edilir.
• Parazitlerin bir kısmı vektörlerle konağa taşınır. Paraziti vücudunda bulunduran ve başka konaklara aktarılmasını
sağlayan canlılara vektör (taşıyıcı) denir. Vektörler eklem bacaklılar, omurgalı veya omurgasız canlılar olabilir.

DİKKAT
Tek hücreli parazitlerden Trypanosoma (Tripanozoma), çeçe sineği ile taşınır ve insanlarda uyku hastalığına neden
olur. Plazmodyum malaria (Plazmodyum malarya) isimli tür, Anofel cinsi sivrisinekler aracılığıyla insanlarda sıtma has-
talığına neden olur.

• Parazitlik, hayvanlarda iç ve dış parazitlik olarak iki şekildedir.
• Konağın sindirim yolunda, karaciğer ve akciğer gibi dokularında veya kanda yaşayan vücut içine yerleşmiş parazitlere
iç (endo) parazitler denir. Plazmodyum, tenya, trişin, kıl kurdu, kancalı kurt çeşitli hastalıklara sebep olan iç parazitlerdir.
• Vücut dışına yerleşmiş olanlara dış (ekto) parazitler denir. Bit, pire, tahta kurusu, kene gibi kan emen dış parazitler
hastalık taşıyan vektörlerdir.

HATIRLAYALIM
Parazitler
• Alerjik etkilere yol açabilir.
• Çoğu üzerinde bulunduğu konağın hastalanmasına ya da ölümüne neden olur. Ancak parazit canlılar konak canlıya
bağlı yaşadıklarından parazitin yaşamını sürdürmesi konağın hayatını devam ettirmesiyle mümkündür.

142 MEBİ KONU ÖZETLERİ BİYOLOJİ - AYT