Page 139 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

KOMÜNİTENİN YAPISINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER, KOMÜNİTEDE REKABET, AV-AVCI İLİŞKİSİ

AV-AVCI İLİŞKİSİ
• Aynı alanda farklı türler arasında gözlenen bir başka beslenme ilişkisi de av-avcı ilişkisidir. Bir canlı, başka canlıları
besin olarak tüketmek için saldırıp yaralıyor ya da öldürüyorsa avcı; yaralanan ya da ölen av adını alır.
• Avcı yarar görürken av zarar gördüğünden "+, –" ilişkisidir.
• Avın çok olması avcı sayısını artırır ve av sayısında azalma meydana gelir. Av sayısı azaldığında avcı için yeterli av
olmaz ve avcıların bir kısmı komüniteden ya göç eder ya da yok olur.

Tavşan Tavşan Vaşak
sayısı (bin) Tavşan Vaşak sayısı (bin)
160

120
Vaşak 9
80
6

3

0 Yıl
1850 1875 1900 1925
Av-avcı arasında birbirini izleyen artış ve azalışlar meydana gelir.

NOT
Bitkilerle beslenen canlılarda av-avcı ilişkisini değerlendirdiğimizde; bitkiyle beslenen canlı avcı, bitki av olarak nite-
lendirilebilir. Av olan bitkiler avcılarından kaçamayacağından kimyasal toksin, diken, iğne gibi yapıları korunma amaçlı
kullanabilir. Tütün bitkisindeki nikotin, çeşitli bitkilerin ürettiği taninler kimyasal savunmaya örnek olabilir.

• Bir tür hem av hem avcı olabilir. Avcılar avlarını bulmak için keskin duyu organı, yakalama ve kontrol için pençe, diş,
zehir gibi adaptasyonlara sahiptir. Örneğin çıngıraklı yılanlar gözleri ile burun delikleri arasında bulunan sıcaklığa
duyarlı organları ile avlarının yerini tespit eder, akrepler zehirli iğneleri ile avlarını etkisiz hâle getirir.
• Av olan canlılarda yenilmekten kurtulmak için saklanma, uçma, sürü veya grup oluşturma gibi adaptasyonlar
gelişmiştir.
• Av olan canlılar morfolojik ve fizyolojik savunma adaptasyonları da sergiler. Kamuflaj, kirpideki gibi iğnelerin batması
(mekanik), kokarcadaki gibi kötü koku yayması (kimyasal savunma)dır. Toksin sentezleme, parlak renklenme, diğer
türlere benzeme bunlardan bazılarıdır. Kirpi mekanik olarak dikenleri ile kokarca ise salgıladığı kimyasallarla kendini
korumaya çalışır. Ok kurbağası da hem zehirli salgılarıyla hem de parlak renkleri ile avcılardan kendisini koruyabilir.

• Bir türün beslenme, korunma, savunma gibi ihtiyaçları doğrultusunda başka bir türün görünüşünü, kokusunu veya
sesini taklit etmesi olayına mimikri adı verilir. Mimikri, türün avcıdan korunmasını sağlar. Mimikri hem av hem avcı
olan türde görülebilir. Drone sineği, bal arısına benzeyen görüntüsüyle düşmanlarından korunur. Balıkları yakalayarak
beslenen timsah kapan kaplumbağası solucan görünümünde bir dile sahiptir.

BİYOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 139