Page 171 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

GENETİK MÜHENDİSLİĞİ VE BİYOTEKNOLOJİ UYGULAMALARININ İNSAN HAYATINA ETKİSİ

Tarım ve Hayvancılık Alanındaki Uygulamalar
Genetik mühendisliği ve biyoteknolojinin tarım alanındaki uygulamalarının amacı; bitkileri zararlı canlılara karşı dirençli
hâle getirmek, ürünlerin besin değerlerini artırmak, üretim maliyetlerini azaltmak ve bitkilerin dayanıklılığını artırarak ürün
kalitesini yükseltmektir.
Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar (GDO)
• Yeni genetik özelliklerin rekombinant DNA teknolojisiyle aktarılması sonucu oluşan canlılara transgenik canlılar veya
genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO) denir.
• Genetik değişim, DNA’daki özelliklerin değiştirilmesiyle yapılmaktadır. Genetik değişim, canlıya başka bir organizma-
dan gen aktarılmasıyla veya DNA’da bulunan genin biyoteknolojik uygulamalarla farklılaştırılarak organizmaya yeni
bir özellik kazandırılması şeklinde yapılabilmektedir.
• Rekombinant DNA teknolojisi sayesinde yaşamsal öneme sahip birçok ilaç ve aşı ekonomik olarak üretilmektedir.
Besinler istenilen özelliklere kavuşmakta ve daha dayanıklı hâle gelebilmektedir. Ürünlerin verimleri artırılmakta ve
açlıkla mücadelede etkili rol oynayabileceği düşünülmektedir. Tarımsal ürünlerde hastalıklar ve zararlılar ile mücadele
edilebilmektedir.
• Organizmaların genetiğinin değiştirilmesinin potansiyel riskleri de vardır. Gıda alerjisi olan kişiler, günlük besin mad-
delerine eklenen yabancı proteinlerden zarar görebilirler. Gen aktarımında seleksiyon amacıyla aktarılan özelliklerden
biri, antibiyotik direncidir. Antibiyotik direncinin insan ve hayvan bünyesindeki bakterilere yatay olarak geçişiyle sağlık
açısından risklerin ortaya çıkması söz konusudur. Rekombinant DNA teknolojisi ile genetiği değiştirilmiş polenler rüz-
gâr, kuşlar ve böcekler tarafından hem organik hem de klasik tarımın yapıldığı alanlara taşınmakta ve genetik kirliliğe
neden olabilmektedir.
Endüstri Alanındaki Uygulamalar
Rekombinant DNA teknolojisiyle endüstriyel enzimler üretilir. Bu yöntemlerle üretilen enzimler; tıp, tekstil, dericilik, gıda
endüstrisi, kâğıt endüstrisi ve temizlik sanayisinde kullanılmaktadır. Vitaminler ve bazı deterjanlar biyoteknolojik çalışmalar
sonucu üretilmiş endüstriyel ürünlerdendir.
Çevre Alanındaki Uygulamalar
• Transgenik mikroorganizmalar, çevreyi kirleten faktörlerin yok edilmesinde veya bu faktörlerin azaltılmasında kul-
lanılmaktadır. Bazı bakteriler ağır metallerin kirletici özelliğini azaltmaktadır. Atık suların ve kanalizasyon sularının
arıtılmasında, evsel atıkların zararlarının ortadan kaldırılıp yeni ürünlerin elde edilmesinde, petrol ve maden atıklarının
zararlarının ortadan kaldırılmasında transgenik mikroorganizmalar kullanılmaktadır.
• Biyoürün, canlıların oluşturduğu maddelerin işlenmesi ile elde edilen üründür. Biyoürünlerin yarılanma ömrü, petrol
ürünlerine göre oldukça kısa olduğu için biyoürünler doğaya daha az zarar verir. Organik asitler, çözücü maddeler,
esterler, selüloz ve kitosan gibi polimerler, gübre, biyoplastik, biyogaz ve biyodizel biyoürünlerdendir.
Biyogüvenlik ve Biyoetik
• Biyogüvenlik, modern biyoteknolojinin insan sağlığı ve çevreye zarar vermeden uygulanmasını sağlamak için alın-
ması gereken politik ve işlevsel önlemlerin tümü olarak tanımlanabilir.
• Biyoetik; biyoloji, tıp ve sağlık alanındaki gelişmelerin meydana getirdiği tartışmalı konuları ve etik konularını ince-
leyen özel bir disiplindir. Biyoetik kavramı, hızlı değişimlerin ahlaki değerlere uygun olması gerektiği düşüncesinden
doğmuştur.
• Artan dünya nüfusu ve gıda ihtiyacından dolayı transgenik ürünlerin kul-
lanımının artması ile biyogüvenlik konusunda yapılan yasal düzenlemeler
son dönemde büyük bir önem kazanmıştır.

• Sosyoekonomik ve Kültürel Bağlamın, Biyolojinin Gelişimine Etkisi;
Toplumun ihtiyaç algısının zamanla değişmesi bilimde ve bilimin odaklan-
dığı çalışmalarda değişime neden olmuştur. Biyoloji biliminin gelişmesinde
toplumun ihtiyaçları önemli rol oynamıştır. Teknolojik gelişmeler de biyo-
lojinin gelişimini hızlandırmıştır. Mikroskobun icadı, hücrenin ve DNA’nın
keşfine zemin hazırlamıştır. Bu çalışmalarla insan genomu ve birçok orga-
nizmaya ait genom dizileri belirlenebilmiştir.

Biyogüvenlik tehlike işareti

BİYOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 171