Page 166 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

GENETİK MÜHENDİSLİĞİ-BİYOTEKNOLOJİ KAVRAMLARI VE UYGULAMALARI

Model Organizmalar
• Bilim dünyasında kabul görmüş, deneylerin yürütülmesi sırasında hem araç hem de deneyin kendisinin bir parçası
olarak kullanılan canlılardır. Model organizmalar, araştırmacıların daha basit organizmaları baz alarak kompleks sis-
temleri anlamasını sağlar.
• Kolay yetiştirilebilir ve insana ait hastalık genlerinin benzerlerini taşıdığından yeni ilaçların denenmesinde kullanılan
maya mantarı Saccharomyces cerevisiae [Sakkaromises serevisiye], lösemi ve kanser hastalıklarının araştırılma-
sında kullanılan Drosophila melanogaster [Drosofila melanogaster], küçük genoma sahip olmasından dolayı bitkisel
araştırmalarda en çok kullanılan model organizma olan hardal bitkisi Arabidopsis thaliana [Arabidopsis talyana] en
yaygın olarak kullanılan model organizmalardan bazılarıdır.

NOT

• Model organizmaların seçiminde önemli olan bazı ölçütler şunlardır:
• Canlı genomu ile benzerliği yüksek olmalı.
• Kısa yaşam döngüsüne sahip olmalı.
• Döller arası süre kısa olmalı.
• Embriyonik gelişimine müdahale kolay olmalı.

• Gelişimi kolay incelenebilmeli.
• Laboratuvar ortamında kolay yetiştirilebilmeli.
• Deneylere uygun olmalı.
• Genetik uygulamalar için uygun olmalı.
• Etik kurallar çerçevesinde faydalanılmalı.

• Genomik haritası çıkarılmış olmalı.
• Kolay bulunabilir olmalı.
• Ekonomik olmalı.

İnsan Genom Projesi
• Genom, bir türün bütün genlerini tanımlar. Herhangi bir genomu
haritalandırmanın en önemli amacı, her bir kromozomun nükleotit
dizisini belirlemektir.
• Genom projeleri insandan önce maya, meyve sineği, fare vb. diğer
canlı türleri üzerinde yapılmıştır. Özellikle meyve sineğinin ve fare-
nin genetik işleyişinin insanlarla büyük oranda benzerlik göstermesi
bu model organizmalar üzerindeki çalışmaları daha önemli hâle ge-
tirmiştir.

• İnsanlık tarihindeki en büyük keşiflerden biridir. Bu projenin amacı
insan genomunun haritalandırılması ve anlaşılmasıdır.
• İnsan, bugüne kadar kapsamlı olarak genom dizisi belirlenen ilk omurgalıdır. İnsan genomu, insan gelişimi ve fiz-
yolojisi hakkında olağanüstü bilgiler barındırmaktadır. Hastalıkların erken tanısında ve tanının kolaylaştırılmasında,
hastaların genetik yatkınlıklarının tanımlanmasında bu projeden yararlanılmaktadır.

Daha etkili ilaçların ve kontrol sistemlerinin geliştirilmesinde, geliştirilen ilaçların kimlerde etkili olabileceğinin önceden
belirlenmesinde insan genom projesinden faydalanılır.

166 MEBİ KONU ÖZETLERİ BİYOLOJİ - AYT