Page 32 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

BIYOLOJI

KONU DUYU RESEPTÖRLERİ, DERİ, BURUN, DİL
ÖZETİ
AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT

DUYU RESEPTÖRLERİ
Duyu Organlarında Bulunan Reseptörler

Duyu reseptörleri; mekanoreseptörler, kemoreseptörler, elektromanyetik reseptörler, termoreseptörler ve ağrı reseptörleri
olmak üzere beş çeşittir.
Mekanoreseptörler: Mekanik enerji formlarının (basınç, dokunma, gerilme, hareket) ortaya çıkardığı fiziksel değişimleri
algılar. Deride ve kulakta bulunur.
Kemoreseptörler: Kimyasal maddelere duyarlı olan reseptörlerdir. Dilde ve burunda bulunan belirli bir molekül çeşidine
özgül reseptörler ile kanın osmotik basıncındaki değişimleri algılar.
Elektromanyetik reseptörler: Elektromanyetik enerjinin değişik formlarını (manyetizma, elektrik, ışık gibi) saptayan re-
septörlerdir. Gözde bulunan fotoreseptörler ışığa karşı duyarlı olup bir elektromanyetik reseptör çeşididir.

Termoreseptörler: Sıcak, soğuk gibi ısı enerjisindeki değişikliklere duyarlı olan reseptörlerdir. Deride bulunur.
Ağrı reseptörleri: Aşırı şiddetteki sıcaklık, basınç ve kimyasal uyaranlara duyarlı reseptörlerdir.

DERİ
Dokunma duyusu organı deri, vücudun dış yüzeyini kaplar ve bulunduğu bölgeye göre kalınlığı değişir. Deri, epitel doku
ve temel bağ dokudan oluşur.

Epitel Doku
• Vücudun dış yüzeyini, organların ve vücut boşluklarının iç yüzeyini kaplayan dokudur.
• Epitel doku hücreleri birbirine yakın şekilde yerleştiklerinden hücreler arası boşlukları çok azdır ya da yoktur.
• Epitel doku hücrelerinin bölünme hızı yüksektir. Kan damarları bulunmadığından epitel hücreler ihtiyaç duyduğu mad-
deleri bağ dokudan difüzyonla sağlar.
Epitel doku görevlerine göre örtü, duyu ve bez (salgı) epiteli olarak sınıflandırılır. Örtü epiteli vücudu sararak dış etken-
lerden korur. Bazı duyu reseptörleri epitel dokunun farklılaşmasıyla oluşur. Salgı epitelinden süt, hormon, mukus gibi
maddeler salgılanır.
• Epitel doku içerdiği hücrelerin yapısına göre tek katlı, çok katlı ve yalancı çok katlı olarak üç çeşittir.
• Kalp, kan damarları ve lenfatik kanalların iç yüzünü kaplayan, vücut içi boşluklarını döşeyen ve organların etrafını
çevreleyen zarlar tek katlı epitelden oluşur.
• Aşınmaya ve su kaybına karşı koruyucu tabaka olan deri ve ağız boşluğu çok katlı epitelden oluşur. Çok katlı epitel
dokunun yenilenme hızı yüksektir.

• Yalancı çok katlı epitel hücreleri farklı boyda olabilir. Işık mikroskobunda hücre çekirdekleri farklı seviyelerde göründü-
ğünden çok katlı epitel izlenimi verir. Solunum yollarında bulunan yalancı çok katlı epitel doku silli yapıya sahiptir.

a) b) c)
Epitel doku çeşitlerinden a) duyu epitelinin şematik, b) salgı epiteli ve c) örtü epitelinin mikroskobik görüntüleri

32 MEBİ KONU ÖZETLERİ BİYOLOJİ - AYT