Page 29 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

BIYOLOJI

KONU BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ, PANKREAS, EŞEYSEL BEZLER
ÖZETİ
AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT

BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ
Böbrek Üstü Bezleri (Adrenal Bezler)
Her iki böbreğin üst kısmında bulunan adrenal bezler, böbreklerden bağımsız olarak çalışır. Bu bezler yapı ve görev bakımın-
dan farklı iki kısımdan oluşur. Böbrek üstü bezlerinin dış kısmı kabuk (korteks), iç kısmı ise öz (medulla) adını alır. Korteks
kısmından aldosteron, kortizol, eşey hormonları salgılanır. Medulla kısmından ise adrenalin ve noradrenalin salgılanır.

Böbrek üstü bezlerinin yapısı ve bu bezlerden salgılanan hormonlar
Kabuk (Korteks) Hormonları
Aldosteron
Kanın, hücrelerin ve hücreler arası doku sıvısının mineral ve su dengesini korumada etkili hormondur. Düşük kan hacmi, vücutta
+
+
sodyum (Na ) miktarının azalması, fazla potasyum (K ) alınması gibi durumlar aldosteron salınımını artırır.
Aldosteron etkisiyle;
• Böbrek kanallarından sodyumun geri emilimi artırılırken potasyumun atılımı hızlandırılır. Sodyum geri emilimi ile artan
kan osmotik basıncından dolayı suyun geri emilimi sağlanır ve kan basıncı artar.
• Ter, tükürük ve bağırsak bezlerinden de sodyum çıkışını azaltarak sodyumun kanda tutulmasını sağlar.
Kortizol
Karbohidrat, protein ve yağ metabolizmasında etkilidir.
Kortizol salgılanması, hipotalamus ve hipofiz bezi hor-
monları tarafından kontrol edilir. Stres yaratan bir durum
karşısında (aşırı heyecan, korku, öfke, yaralanmalar, en-
feksiyonlar, çok yüksek ya da düşük ortam sıcaklığı gibi)
hipotalamustan kortikotropin salgılatıcı hormon (CRH)
salgılanır. CRH, hipofiz bezi ön lobundan ACTH hormo-
nu salınımını uyarır. ACTH etkisiyle adrenal bezlerin kor-
teks kısmından kortizol hormonu salgılanır.
• Kortizol, hücrelerin glikoz kullanımını azaltarak
protein yıkımını artırır.
• Yağların yıkımı da artırılarak hücrelerin enerji ihti-
yaçlarını yağ asitlerinden karşılamaları sağlanır.

• Protein yıkımı sonucu oluşan amino asitlerden gli-
koz sentezlenmesinde kortizol etkilidir. Böylelikle
kan glikoz seviyesi yükseltilir. Hücrelere ihtiyaç
duyulan enerji kaynağı takviyesi yapılır.
• Kandaki kortizol hormonu miktarındaki artış, hipo-
talamusun CRH ve hipofiz bezinin ACTH salgısını
Kandaki kortizol miktarının kontrolü
engeller (negatif geri bildirim).
BİYOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 29