Page 25 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

SALGI BEZLERİ, HORMONLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ VE ETKİLERİ, EPİFİZ BEZİ, HİPOFİZ BEZİ

Folikül Uyarıcı Hormon (FSH)
Gonatları (yumurtalık ve testisler) uyardığı için gonadotropik bir hormon-
dur. Kadınlarda yumurtalıklardaki (ovaryum) folikül keselerinin gelişimini,
folikül içinde yumurta üretimini (oogenez) ve foliküllerden östrojen hor-
monu üretilmesini uyarır. Erkeklerde ise testislerdeki seminifer tüpçükle-
rin gelişimini ve sperm üretilmesini (spermatogenez) sağlar.
Lüteinleştirici Hormon (LH)
Gonadotropik hormondur. Kadınlarda folikül içindeki yumurtanın yu-
murtalık kanalına bırakılmasını (ovulasyon) sağlar. Parçalanmış foli-
külün içi yağ deposu olan korpus luteuma (sarı cisim) dönüşümünü,
korpus luteumdan östrojen ve progesteron hormonlarının salgılanma-
sını sağlar. Erkeklerde ise testislerdeki Leydig hücrelerinden testos-
teron hormonu salgılanmasını uyarır.
Prolaktin (LTH)
Gebelik süresince meme bezlerinin büyümesini ve doğumdan sonra
kadının meme bezlerinden (süt bezleri) süt sentezini uyarır. Prolaktin
hormonunun erkeklerdeki işlevi net bilinmemektedir.
Tiroit Uyarıcı Hormon (TSH)
Tiroit bezinin gelişmesini ve çalışmasını düzenler. Tiroit bezinden tirok-
sin hormonunun salgılanmasını uyarır. TSH hormonunun fazla salgılan-
ması, fazla tiroksin salgısına ve tiroit bezinin büyümesine neden olur.

Adrenokortikotropik Hormon (ACTH) Hipofiz bezinin ön lobundan salgılanan hormonlar
Böbrek üstü bezlerinin (adrenal bezler) korteks kısmını uyararak buradan hormonların salgılanmasını sağlar.
Melanosit Uyarıcı Hormon (MSH)
İnsanda fetal dönemde deride, gözlerde ve beyinde bulunan melanin pigmentinin oluşumunu düzenler. Ergin bireylerde
MSH hormonunun rolü tam olarak bilinmemektedir. Yapılan çalışmalar, iştah kontrolü ve metabolizma üzerinde dolaylı
etkileri olduğunu göstermiştir.

Hipofiz Bezinin Arka Lobundan Salgılanan Hormonlar ve Bu Hormanların Görevleri
Oksitosin
Hipotalamusta üretilen bir hormondur. Oksitosin, hipofiz bezinin arka lobun-
da depo edilip buradan salgılanır.
Doğum sırasında rahim (uterus) kaslarının kasılmasını, doğumdan sonra süt
salgılanmasını uyarır.
Vücutta oksitosin üretimi pozitif geri bildirim mekanizmasıyla düzenlenir.
Antidiüretik Hormon (ADH, Vazopressin)
Hipotalamus hormonudur. Vücut sıvı dengesinin düzenlenmesini kontrol eder.
Örneğin aşırı terleme, tuzlu yiyecek tüketimi veya uzun süre susuz kalma gibi
nedenlerle kandaki su miktarı azalıp kan osmotik basıncı arttığında hipotala-
mus kontrolünde hipofiz bezi arka lobundan salgılanır.
Su içme isteğini artırıp, böbrek kanallarından suyun kana geri emilimini sağ-
layarak kan osmotik basıncının ve su seviyesinin normal değerlerde tutul-
masını kontrol eder. Bu durumda idrar yoluyla su atımını azaltıp hipertonik
idrar oluşturulur.
Fazla su içme gibi durumlar nedeniyle kan osmotik basıncı azaldığında ise
hipotalamus ADH salgısını ve su içme isteğini azaltır. Böbrek kanallarından
su emilimi azalır, hipotonik idrar oluşur. Böylece kanın osmotik basıncı ve
su dengesi ayarlanarak homeostasi sağlanmış olur. ADH hormonu ayrıca
Hipofiz bezinin arka lobundan salgılanan aşırı kan kaybı gibi kan basıncının düştüğü durumlarda yüksek miktarlarda
hormonlar salgılanarak kan damarlarının daralmasına ve kan basıncının yükselmesine
neden olur.
BİYOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 25