Page 60 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

KAS-İSKELET İLİŞKİSİ, DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ RAHATSIZLIKLARI VE SAĞLIKLI YAPISININ KORUNMASI

Çıkık
• Kemiklerin eklem yerinden kalıcı biçimde ayrılmasına çıkık denir.
• Çıkık olan bölgede yoğun ağrı, şişlik, eklem bölgesinde bozukluk ve işlev kaybı görülür.
• Eklem bölgesindeki kemikler yerlerine yerleştirilmeye çalışılmamalıdır.

Burkulma
• Zorlayıcı ya da kontrolsüz hareketler esnasında eklem yüzeylerinin anlık ve geçici olarak ayrılmasına burkulma denir.
• Burkulan bölgede ağrı, kızarıklık, şişlik ve işlev kaybı görülür.
• Bölgeye soğuk uygulama yapılarak semptomlar hafifletilebilir.
• Spor yapmadan önce mutlaka eklemler ısınma hareketleriyle alıştırılmalıdır.
Menisküs Yırtığı
• Diz eklemindeki kemikler arasında bir yastık görevi gören özelleşmiş kıkırdak desteklerine menisküs denir.

• Menisküsler, kemiklerin kıkırdak yüzlerinin sürtünmesini azaltıp, ekleme gelen yükü dengeli bir şekilde dağıtarak ekle-
min hareketini kolaylaştırır.
• Fiziksel ve zorlayıcı hareketler ya da diz bölgesinde oluşabilecek ani darbeler menisküslerin zarar görmesine ve yırtıl-
masına neden olabilir.
• Menisküs yırtılmalarında bölgede ağrı ve hareketlerde kısıtlılık meydana gelir. Tedavi edilmezse kalıcı kıkırdak hasarı
ve kireçlenme oluşabilir.

Eklem Rahatsızlıkları
• Vücudun kol, bacak, boyun gibi hareket ettirilebilen kısımları bu hareketini eklemler sayesinde gerçekleştirir.
• Eklem rahatsızlıkları genellikle yaşlanmaya bağlı olarak ortaya çıksa da bazı travmalar sonucunda genç bireylerde de
görülebilir.
• Eklem rahatsızlıklarından en yaygın olanı eklem romatizmasıdır.
• Eklem kıkırdağının altındaki kemik dokusu deforme olur, eklemlerin normal yapısı bozulur. Hareketlerde kısıtlanma ve
ağrı görülür.
• En yaygın görülen başka bir eklem rahatsızlığı ise iltihaplı romatizma adı verilen romatoid artrittir. Otoimmün bir rahat-
sızlık olan romatoid artritte vücudun savunma hücreleri eklem dokusuna saldırır ve dokuyu tahrip eder. Hastalığın ilerle-
mesi eklemlerde ciddi ağrı ve deformasyon ile sakatlanmalara neden olurken başka doku ve sistemleri de etkileyebilir.

Destek ve Hareket Sisteminin Sağlıklı Yapısının Korunması
Destek ve hareket sisteminin sağlıklı yapısının korunmasında kalıtım ve hormonların etkisinin yanında, dengeli beslenme
ve fiziksel aktivite de oldukça önemlidir. Kas-iskelet sağlığı dört bileşen ile ifade edilir. Bunlar kaslar, kemikler, eklemler
ve motor becerileridir. Sağlıklı yapıdan bahsedilirken;
¡ kasların kütlesi, kuvveti ve dayanıklılığı,
¡ kemiklerin mineral yoğunluğu ve içeriği,
¡ eklemlerin hareket miktarı veya esnekliği,

¡ motor becerilerin koordinasyon ve dengedeki rolü, hareket hızı ve çeviklikteki rolü değerlendirilir.
Dengeli ve sağlıklı bir beslenme özellikle protein, vitamin ve minerallerin sağlanabilirliği yönünden önem taşır.
• Proteinler kemiğin organik kısmı olan kolajenin sentezi ve kas gelişimi için gerekli amino asitleri sağlaması açısından
yeteri kadar alınmalıdır.

• A, D ve C vitaminleri kemik oluşumu ve gelişiminde önemlidir.
¡ A vitamini kas ve kemiklerin gelişiminde,
¡ D vitamini kemiğin yapısında bulunan kalsiyumun bağırsaktan emiliminde,
¡ C vitamini de kemikteki lifli yapıların oluşumunda görev alır.

60 MEBİ KONU ÖZETLERİ BİYOLOJİ - AYT