Page 64 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

SİNDİRİM ÇEŞİTLERİ, SİNDİRİM SİSTEMİNİN GENEL YAPISI, AĞIZ, YUTAK, YEMEK BORUSU

AĞIZ
Besinlerin sindirim sistemine alındığı ilk bölüm olan ağız; dudak, yanak, damak ve yutak ile çevrelenmiş bir boşluktur. Ağız
boşluğu mukoza adı verilen çok katlı epitel doku ile kaplıdır. Ağız boşluğunda besinlerin mekanik ve kimyasal sindirime
uğratılması ile yutulmaya hazır hâle getirilmesi işlemleri gerçekleştirilir. Ağızda besinlerin sindiriminde etkili olan yapılar
dişler, dil ve tükürük bezleridir.
Dişler alt ve üst çene kemiklerinin çukurlarına belirli görevlere uygun olarak yerleşmiştir. Dişler, çene kaslarının hareketi ile
gerçekleştirdiği çiğneme işlevi sırasında besinleri keser; ezer ve parçalar.
Böylece besinleri daha küçük parçalara ayırıp toplam yüzey alanlarını genişleterek mekanik sindirimde rol oynar. Besin-
lerin parçalanması sonucu yüzey alanının genişletilmesi sindirim enzimlerinin etkinliğini artırır. Ayrıca bazı besinlerin sert
dış yüzeylerinin parçalanması, bu besinlerin besleyici bölümlerinin açığa çıkmasında ve kullanılabilirliğinin artmasında
önemlidir. Yine ezilmiş hâldeki besinler sindirim kanalına zarar vermeden rahatça ilerleyebilir.
Yetişkin bir insanda yirmilik dişlerle birlikte alt ve üst çenenin her birinde on altışar olmak üzere toplam 32 diş bulunur.
Her yarım çenede iki kesici diş, bir köpek dişi, iki küçük azı dişi ve üç büyük azı dişi bulunur. Bir dişte taç, boyun ve kök
olmak üzere üç kısım bulunur. Dışta kalan kısma taç, diş etiyle bağlantılı kısma boyun, çene kemiği içindeki kısma kök
denir. Dişin dıştan içe doğru kısımları ise mine, dentin ve diş özüdür (pulpa). Mine tabakası; taç kısmının üzerini örten
temel olarak kalsiyum fosfattan yapılmış sert, parlak ve dayanıklı bir tabakadır. Dentin tabakası, dişin mine tabakasının
hemen altından kök kısmına kadar uzanan kemiksi madde içeren bir tabakadır. Dentin tabakasının iç kısmında yer alan
diş özünde kan damarları, sinirler ve dentin üreten hücreler bulunur.

Ağzın genel yapısı, yetişkin bireydeki diş çeşitleri ve dişin bölümleri

Ağızda besinler bir taraftan dişler sayesinde parçalanırken diğer taraftan tükürük bezlerinin salgıladığı tükürükle ıslatılır ve
karıştırılır. Tükürük içerisindeki amilaz (pityalin) enzimi karbohidratların kimyasal sindirimini başlatır. Çiğneme sırasında
yanak kasları ve dil kaslarının hareketleri ile besin yutulabilecek lokma hâline getirilir. Dil, besinlerin tadının alınması ve
yutulması görevinin yanı sıra konuşma fonksiyonuna da yardımcı bir organdır.
64 MEBİ KONU ÖZETLERİ BİYOLOJİ - AYT