Page 68 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

MİDE, İNCE BAĞIRSAK, KALIN BAĞIRSAK

İNCE BAĞIRSAK
• Sindirim kanalında mide ile kalın bağırsak arasında kalan 6 metrenin üstünde uzunluğu olan bir organdır.
• İnce bağırsak içten dışa doğru mukoza, düz kas ve bağ doku tabakalarından oluşur.

• Mukoza tabakası hem salgılamanın hem de emilimin yapıldığı yerdir. Mukoza tabakasındaki katmanları oluşturan
epitel doku hücreleri bağırsak boşluğuna doğru çok sayıdaki parmak şeklinde villus adı verilen kıvrımlar oluşturur. Vil-
luslarda kan kılcal damarları ve lenf kılcal damarları bulunur. Villusu oluşturan epitel hücrelerin bağırsak boşluğuna
bakan yüzeylerinde de mikrovillus adı verilen sitoplazmik uzantılar vardır.
2
• Mukoza tabakasındaki katlanmalar, villuslar ve mikrovilluslarla ince bağırsağın emilim yüzeyi yaklaşık 300 m ye ula-
şır. Villuslardaki epitel hücrelerin ömürleri yaklaşık 5 gündür.

İnce bağırsağın yapısı

• Mukoza tabakasında salgı yapan bezlerin bir kısmı bağırsak duvarı hücrelerini koruyan ve bağırsak yüzeyini kaygan-
laştıran mukusu bir kısmı da sindirim enzimlerini salgılar.
• İnce bağırsakta karbohidratların, yağların, proteinlerin ve nükleik asitlerin kimyasal sindirimi gerçekleşir.
• İnce bağırsaktan salgılanan sindirim enzimleri ise disakkaridazlar (maltaz, laktaz, sukraz), aminopeptidaz, karboksi-
peptidaz, dipeptidazlar, nükleotidazlar, nükleozidazlar, fosfatazlardır.
• İnce bağırsaktaki kas tabakasını halkasal ve düz kaslar oluşturur. Kaslar peristaltik hareketlerle besinin ilerlemesini
sağlar. İnce bağırsağın dışında da periton adı verilen zar tabakası bulunur.
• İnce bağırsak üç bölümden oluşur. 25 cm’lik ilk bölüme onikiparmak bağırsağı (duodenum), orta bölüme boş bağırsak
(jejunum) ve son bölüme kıvrımlı bağırsak (ileum) adı verilir.
• Mideden onikiparmak bağırsağına geçen asidik kimus; pankreas, karaciğer, safra kesesinden gelen sıvılar ve bağır-
sak duvarındaki bezlerden salgılanan sıvılarla onikiparmak bağırsağında karışır.
• Onikiparmak bağırsağının mukoza tabakasındaki bezler tarafından salgılanan sıvılar içindeki mukus, bağırsak duva-
–
rındaki hücreleri asidik kimustan korur. Salgı içindeki bikarbonat iyonları (HCO ) da pH değerinin nötr ya da hafif bazik
3
olmasında rol oynar.
• İnce bağırsaktaki kimyasal sindirim için ortam pH değerinin 7,5-8,0 olması gerekir. İnce bağırsakta pH değerini nötra-
lize eden diğer kaynaklar ise pankreas, karaciğer ve safra kesesi salgıları içindeki bikarbonat iyonudur. İnce bağırsak
hem sindirim kanalına gönderdiği ekzokrin salgılarla hem de ürettiği hormonlarla karma bez özelliği gösteren bir or-
gandır. Asidik kimus etkisiyle ince bağırsak duvarından sekretin ve kolesistokinin hormonları salgılanıp kana verilir.
Bu hormonlar kan yoluyla hedef organlarına taşınır ve bu organların sindirimdeki görevlerini yapmalarını sağlar. Ka-
raciğer, safra kesesi ve pankreastan gelen salgılar, onikiparmak bağırsağı üzerindeki Vater kabarcığı olarak bilinen
kısımdan sindirim kanalına boşaltılır.
• İnce bağırsağın onikiparmak bağırsağı bölümü sindirimin yoğun olarak gerçekleştiği yerdir. Bundan sonraki jejunum
ve ileum bölümlerinde kimyasal sindirimin yanında besinlerin, su ve iyonların emiliminin yaklaşık %90 gibi büyük bir
bölümü gerçekleşir.

• İnce bağırsağın son kısmı olan ileum kalın bağırsakla bağlantılıdır. Burada bulunan sfinkter, peristaltik hareketlerle
gelen kimusun kontrollü bir şekilde kalın bağırsağa geçmesini sağlar.

68 MEBİ KONU ÖZETLERİ BİYOLOJİ - AYT