Page 70 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

BIYOLOJI

KONU SİNDİRİME YARDIMCI YAPI VE ORGANLAR-TÜKÜRÜK BEZLERİ,
ÖZETİ KARACİĞER, PANKREAS
AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT

SİNDİRİME YARDIMCI YAPI VE ORGANLAR
Tükürük Bezleri
• Sindirime yardımcı olan tükürük bezleri; kulak altı, dil altı ve çene altı bezleri olmak üzere üç çifttir.
• Besinin ağza alınmasıyla oluşan sinirsel uyarılar, beyin sapındaki merkezin uyarılmasına ve tükürük salgısına neden
olur. Tükürük salgılanmasında kazanılmış refleks olarak besini görmek, kokusunu almak gibi uyarılar da etkilidir.
• Tükürük bezleri ekzokrin bez özelliği gösterir ve tükürüğü bir kanalla ağız boşluğuna salgılar.
• Günlük ortalama 1 litre tükürük salgılanır. Tükürüğün içinde amilaz enzimi, mukus, su, bikarbonat, potasyum, sodyum,
klor, kalsiyum gibi iyonlar ve antimikrobiyal maddeler bulunur.

Tükürük bezleri
• Besinlerle gelen ve ağız içindeki bakterilerin metabolik faaliyetleri sonucu oluşan asidik maddeler tükürük içindeki
iyonlarla nötralize edilir. Ortam pH’ı 6,0-7,0 arasında tutularak amilaz enziminin optimum etkiyi göstermesi sağlanır.
• Ağızda amilaz enzimi ile nişasta ve glikojenin kimyasal sindirimi başlar.
• Mukus salgısı ile ağız iç yüzeyi korunur, besinlerin yutulması kolaylaşır. Ağızda bulunan diş çürümelerine neden olan
bakteriler ve besinlerle gelen bakteriler tükürük içindeki lizozim enzimleriyle ve antikorlarla yok edilir.
Pankreas
• Pankreas; midenin arka ve alt tarafında, mide ile onikiparmak bağırsağı arasında yatay uzanan yaprak şeklinde büyük
bir bezdir. Onikiparmak bağırsağı ile bağlantılıdır.
• Endokrin ve ekzokrin salgıları nedeniyle karma bez özelliğindedir. Pankreasın endokrin bez özelliği insülin ve
glukagon hormonlarını üretmesidir. Bu hormonlar, kandaki glikoz miktarını düzenler.
• Pankreasın ekzokrin bez özelliği ise sentezlediği sindirim enzimlerini ve bikarbonat iyonu yönünden zengin sıvıyı
taşıyan pankreas öz suyunu onikiparmak bağırsağına salgılamasıdır. Pankreastan gelen sıvıların onikiparmak bağır-
sağına iletilmesini sağlayan kanala Wirsung kanalı adı verilir.
• Pankreasın ekzokrin salgısının oluşumunda vagus siniri, sekretin ve
kolesistokinin hormonları görevlidir.
• Mideden onikiparmak bağırsağına geçen kimus, ince bağırsaktan
sekretin ve kolesistokinin hormonlarının salgılanmasını uyarır. Bu
hormonlar kan yoluyla pankreasa ulaşır. Sekretin hormonu etkisiyle
pankreastan bikarbonat iyonu miktarı bakımından zengin, bazik özel-
likte sıvı üretilir ve salgılanır.
• Bikarbonat iyonu ile mideden gelen asidik kimus onikiparmak bağır-
sağında nötralize edilir, pankreas enzimlerinin etkinliği için uygun pH
ortamı oluşur.
Pankreas
• Kolesistokinin hormonu; pankreasın karbohidrat, yağ, protein ve nükleik
asit sindiriminde görevli enzimleri üretmesini ve salgılamasını uyarır. Pankreas öz suyu içindeki sindirim enzimleri; amilaz,
lipaz, nükleazlar (deoksiribonükleaz ve ribonükleaz), tripsinojen, kimotripsinojen, prokarboksipeptidazdır.
• Protein sindiriminde görevli olan enzimler inaktif olarak salgılanır, onikiparmak bağırsağında aktifleştirilir. Tripsinojen
ince bağırsak hücrelerinin ürettiği enterokinaz enzimi ile aktifleştirilir, tripsin enzimine dönüştürülür. Tripsin de kimot-
ripsinojen enzimini kimotripsin ve prokarboksipeptidaz enzimini karboksipeptidaz şeklinde aktifleştirir.
70 MEBİ KONU ÖZETLERİ BİYOLOJİ - AYT