Page 71 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

SİNDİRİME YARDIMCI YAPI VE ORGANLAR-TÜKÜRÜK BEZLERİ, KARACİĞER, PANKREAS

Karaciğer ve Safra Kesesi
• Karaciğer; deriden sonra vücudun en büyük organıdır. Ağırlığı yaklaşık 1,5 kg’dır. Diyafram kasının altında karın boş-
luğunun sağ üst kısmında yer alır.
• Karaciğerde sindirim enzimi üretilmez. Sindirim sistemindeki görevi, safrayı üretmesi ve salgılamasıdır. Safra içinde
safra tuzları, yağ asitleri, bilirubin, kolesterol, bikarbonat, sodyum, klor gibi iyonlar ve su bulunur.
• Karaciğer hücreleri sürekli safra üretir. Üretilen safra buradaki kanallarla karaciğer kanalına gönderilir. Karaciğer ka-
nalının yan kolu olan safra kanalı safra kesesi ile bağlantılıdır. Safra burada depolanır ve yoğunlaştırılır. Karaciğer
kanalının safra kanalından sonraki bölümü koledok kanalı adını alır. Koledok kanalı pankreastan gelen Wirsung
kanalı ile birleşerek Vater kabarcığı denilen kısımdan onikiparmak bağırsağına açılır. Safrayı üretmesi ve kanallarla
ince bağırsağa göndermesi karaciğerin ekzokrin bez özelliğidir.

Safra kesesinin, pankreasın ve karaciğerin kanal yapıları

• Mideden onikiparmak bağırsağına geçen kimus içinde yağların bulunması ince bağırsaktan kolesistokinin hormonu
salgılanmasını uyarır. Kolesistokinin hormonu kan yoluyla safra kesesine gelir, burada depolanan safranın koledok
kanalına salgılanmasını uyarır.
• İnce bağırsağın ürettiği sekretin hormonu da karaciğerin safra üretmesinde etkilidir. Safra içindeki safra tuzları, yağ-
ların mekanik sindiriminde ve yağların kimyasal sindirimi sonucu oluşan yapı taşları ile yağda çözünen vitaminlerin
emiliminde görevlidir. Görev sonunda safra tuzlarının büyük bir kısmı ince bağırsaktan emilerek safra üretilmesi için
tekrar karaciğere gelir. Safra içindeki bikarbonat iyonu ince bağırsak pH değerinin nötr olmasına katkı sağlar. Safra
içindeki bileşenlerin oranlarındaki değişim safra taşı oluşumuna, kanallarda meydana gelen tıkanıklık durumunda ise
bilirubinin kana karışarak sarılığa neden olur.

• Karaciğere iki koldan kan gelir. Bunlardan birisi mide, ince bağırsak, kalın bağırsak, pankreas ve dalaktan toplanan
kanı getiren kapı toplardamarı, diğeri de kalpten çıkan aort atardamarının kollarından biri olan karaciğer atardamarıdır.
Karaciğerden çıkan damar ise karaciğer toplardamarıdır.
Karaciğerin Diğer Görevleri
• Glikozun fazlasını glikojen şeklinde depolar, ihtiyaç durumunda tekrar glikoza dönüştürür.
• Karbohidrat, yağ ve protein metabolizmasını düzenler.
• Demir, bakır, yağda çözünen vitaminler, amino asit ve yağları depolar. Glikoprotein, lipoprotein, kolesterol sentezler.
Kendisi için gerekli proteinleri üretmenin yanında albümin, fibrinojen, protrombin gibi plazma proteinlerini üretir ve
kana verir.
• Antikor üreterek bağışıklıkta görev yapar.
• Embriyonik dönemde alyuvar üretir.
• İlaçların, alkol ve zehirli maddelerin toksik etkilerini yok eder.
• Amino asit ve nükleik asit metabolizması sonucu oluşan amonyağı daha az zehirli olan üreye çevirir.
• Katalaz enzimi zehirli hidrojen peroksiti su ve oksijene parçalar.

• Ürettiği eritropoietin hormonu ile kırmızı kemik iliğinde alyuvar yapımında görev alır.

BİYOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 71