Page 88 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

KAN DOKU

Kök Hücreler ve Hücresel Elemanların Yenilenmesi
• Kaburgaların, omurganın, göğüs kemiğinin ve leğen kemiğinin kırmızı kemik iliğinde yer alan kök hücreler, kan hücre-
lerinin yenilenmesi görevini üstlenir.
• Alyuvarlar, akyuvarlar ve trombositlerin hepsi kök hücrelerden gelişir.
Bazı kan hastalıklarının tedavisinde kemik iliği nakli bu yüzden önemlidir. Düzenli kan bağışı ile ihtiyaç anında uygun kanın
hemen bulunup tedaviye başlanması önemli olduğundan kan ve ilik nakilleri hayati önem taşır.
Kan Grupları

ABO SİSTEMİNDE KAN GRUPLARI
Grup A B AB O

Alyuvar hücre tipi

Plazmadaki
Yok
antikorlar (Aglütinin)

Alyuvardaki
antijenler Yok
(Aglutinojen)

• Alyuvarların zarlarında bulunan aglutinojen adı verilen bazı glikoproteinler alyuvarlara antijenik özellik kazandırmak-
tadır. İnsanlar kanlarına göre sınıflandırılırken bu aglutinojenler esas alınmaktadır.
• İnsan alyuvarlarında çok sayıda antijen olmasına karşın kan grubu sınıflandırılması A, B, Rh aglutinojenlerine göre
yapılmaktadır. A ve B aglutinojenleri esas alınarak yapılan gruplamada 4 kan grubu bulunur. Eğer;
¡ alyuvarların zarlarında A aglutinojeni varsa A grubu,
¡ B aglutinojeni varsa B grubu,
¡ her iki aglutinojeni bir arada bulunduruyor ise AB grubu,

¡ A ve B aglutinojenlerinin ikisini de bulundurmuyorsa 0 grubudur.
• A ve B aglutinojenleriyle reaksiyona giren antikorlar ise kan plazmasında bulunur. Bu antikorlara aglütinin denir. A
aglutinojenin aglütinini Anti-A’dır. B aglutinojenin aglütinini ise anti-B’dir. Eğer anti-A, A aglutinojeni taşıyan alyuvarlar
ile karşılaşacak olursa çok sayıda alyuvarı bağlayarak onların kümeleşmesine neden olur. Bu duruma aglütinasyon
(çökelme) denir. Bu tip antijen-antikor reaksiyonları alyuvar yıkımı ve kaybına neden olmaktadır.

• İnsanların alyuvar zarlarında bulunan diğer bir antijen ise Rh faktörüdür. Eğer bir kişi alyuvarlarında Rh antijeni taşıyor
ise Rh pozitif (+), taşımıyor ise Rh negatif (–) olarak değerlendirilir. İnsanların %80’i Rh (+)’tir. Rh negatif bireylerin
plazmasında Rh antijeniyle ilk karşılaştıkları andan itibaren Anti-D antikorları sentezlenmeye başlar.
• Kan nakillerinde genel kural, aynı kan grubundan bireylerin kan alıp vermesi gerektiğidir. Kan nakillerinde dikkat edi-
lecek bir diğer önemli husus kan gruplarındaki aglutinojenlerdir.
• Alıcının kanında vericinin alyuvarlarındaki antijenlere karşı antikor varsa çökelme (aglütinasyon) meydana gelir. Çökelen
kan, damarları tıkar ve alyuvarlar parçalanır. Alyuvarların parçalanması sonucu alyuvar sayısı hızla azalır ve plazmada
hemoglobin artar. Böbrek damarları daralır ya da tıkanır, akut böbrek yetmezliği ortaya çıkar. Hemoglobinin yıkılması
sonucu bilirubin ortaya çıkar. Bilirubinin vücuttan atılmasında meydana gelen yavaşlama sonucu sarılık oluşur.
88 MEBİ KONU ÖZETLERİ BİYOLOJİ - AYT