Page 59 - Konu Özetleri AYT Sosyoloji

KÜLTÜRÜN ANLAMI

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK’ÜN KÜLTÜRE BAKIŞI

Kültürün insan ve toplum hayatındaki yerinin farkında olan Atatürk, cumhuriyetin ilanının ardından Türk kültürünün tarihsel
derinliğini ve zenginliğini ortaya çıkaracak çok boyutlu çalışmalar başlatmıştır. Çağdaş bir toplum ve devlet inşa ederken
dünyaya uyum sağlayan ancak kültürel bağımsızlığını da koruyan bir yapı oluşturmaya özen göstermiştir. Çağdaş toplum-
sal değerlerin oluşturulup benimsenmesi kadar geçmiş bağlarının bulunup tarihsel sürekliliğin sağlanması da onun için çok
önemlidir. O kültürü şöyle tanımlamaktadır: “Medeniyetin ne olduğunu başka başka tarif edenler vardır. Bence medeniyeti
kültürden ayırmak güçtür ve lüzumsuzdur. Kültür ne demektir tarif edeyim. Bir insan toplumunun, devlet hayatında, fikir
hayatında, yani ilimde, sosyolojide ve güzel sanatlarda, iktisadi hayatta yani ziraatta, sanatta, ticarette, kara, deniz ve hava
ulaştırmacılığında yapabildiği şeylerin toplu sonucudur. (...) Medeniyet kültürden başka bir şey değildir.”
Onun döneminde Türk Tarih Kurumu'nun kurulması, üniversite reformu yapılması, kadınlara seçme seçilme haklarının
verilmesi gibi her çalışma ya da inkılap aynı zamanda kültür alanında derin etkileri olan birer adımdır.
KÜLTÜRÜN ÖGELERİ
Kültür ögeleri maddi, bilişsel ve davranışsal olmak üzere üç ana başlıkta toplanır.
Maddi Ögeler: İnsanın ortaya koyduğu sanatsal, teknik ve teknolojik üretimlerin tümüdür. Köprü, yol, park, bina gibi mi-
mari yapılar; radyo, televizyon, cep telefonu gibi teknolojik üretimler; heykel, film, edebî eser gibi sanatsal ürünler kültürün
somut maddi ögeleridir.
Bilişsel Ögeler: Toplumun düşünce, değer, inanç ve normlarına yön vererek temel oluşturan tüm kültürel üretimlerdir.
Bilim, felsefe, din, ahlak, estetik ve ideolojiler bilişsel ögenin içeriğini oluşturur. Bilişsel ögeler idealleri belirleyerek bir dav-
ranışın veya maddi ögenin niçin yapıldığını açıklar.
Davranışsal Ögeler: Yasa, gelenek, görenek, âdet, örf, moda gibi davranışlara norm kazandıran ögelerdir. Toplumsal
davranışın nasıl olması gerektiğine dair tüm yazılı ve yazısız kuralları içerir.

KÜLTÜREL GECİKME
Kültürel gecikme, maddi kültür ögelerinin manevi kültür ögelerine göre daha hızlı değişmesi sonucunda kültürde ortaya
çıkan gerilimdir. Özellikle teknolojik yeniliklere bağlı olarak ortaya çıkan maddi kültür ögelerindeki hızlı değişimler; manevi
kültür ögeleri olan fikir, değer, inanç, yasa ve normlarla uyumsuzluk gösterir.
Fiziksel değişimlerin fikir ve değer alanındaki değişimlere göre daha hızlı olması olağan bir durumdur. Ogburn bu duruma
otomobillerin ortaya çıkışını örnek vermiştir. Otomobiller hızla çoğalmış ancak trafik kurallarının oluşması, norm ve alışkan-
lıkların oturması uzun zaman almıştır. Bu süreçte birçok kaza ve gerginlik yaşanmıştır. Günümüzde de kopyalama (klon-
lama) teknolojisi etik ve dinî tartışmalara yol açmakta, genel bir uzlaşma ve yasaların oluşma süreci devam etmektedir.

SOSYOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 59