Page 62 - Konu Özetleri AYT Sosyoloji

KÜLTÜRÜN İŞLEVLERİ

-Çatışma Kuramları: Bu kuramlara göre ise kültür, sınıfsal eşitsizlikleri görünür kılan bir sistemdir. Sanat, moda, teknoloji,
gelenek, ahlak, değer, tutum gibi unsurlar; toplumun tüm bireyleri tarafından eşit bir biçimde paylaşılmaz. Sınıfsal eşitsiz-
liğin olduğu bir toplumda belirgin kültürel ögeler hâkim sınıfın değer, norm ve hedefleriyle belirlenir. Örneğin kapitalizm,
varlığını devam ettirmek için tüketim kültürünü tüm topluma dayatır. Ancak tüketim, gelir düzeyi düşük sınıflarla gelir düzeyi
yüksek sınıflar için aynı şekilde gerçekleşmez. Bu durum toplumda çatışmayı beraberinde getirir.
KÜLTÜRÜN KAZANILMASI
Kültür, bireylerin sosyalleşme süreçleri boyunca öğrendikleri bir olgudur. Ancak öğrenme süreçleri arasında ayrım yap-
mak için formel (biçimsel-resmî) ve informel (biçimsel-resmî olmayan) öğrenme terimleri kullanılır. Kültür, bir kişiden
diğerine aktarılan ve öğrenilen bir olgudur. Kültürü öğrenme büyük oranda tesadüfidir ve informel biçimde gerçekleşir. Aile
ve arkadaş grupları içinde kültür informel biçimiyle kazanılır. Kültürün aktarımı ve kazanımında en etkili kurumlardan biri
eğitimdir. Eğitim kurumları aracılığıyla kültürel aktarım formel bir nitelik kazanır. Tüm toplumlarda okullar aracılığıyla millî
kültür yeni nesillere bir program çerçevesinde aktarılır. Kültürün kazanılmasında en önemli faktörlerden biri de dildir. Dil
sayesinde bir neslin önceki nesilden gelen kültürün inceliklerini anlaması mümkün hâle gelir. Dil hem kültürün aktarımında
hem kazanılmasında oldukça belirleyicidir.
Sanat, kültürü oluşturan ana ögelerden biridir. Fakat kültürü temsil eden, tanıtan ve yayan da sanattır. Bir sanat yapıtının
oluşumunda ait olduğu toplumun kültür yapısının önemi büyüktür. Coğrafi bölgenin iklim ve çevre koşullarının, inanç ve
yaşayış biçimlerinin sanat yapıtının ortaya çıkışındaki rolü büyüktür. Örneğin Mimar Sinan’ın yaptığı Edirne’deki Selimiye
Camii, mimarlık sanatının o zamana kadar eriştiği en yüksek aşama olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca bu eser ait olduğu
kültürün özelliğini ortaya koymaktadır.

KÜLTÜRÜN TOPLUMSAL KURUMLAR VE TOPLUMSAL DEĞİŞMEYLE ETKİLEŞİMİ
Kültürel değişim ve toplumsal değişim arasına bir sınır çizmek çok zordur. Toplumlar ve kültürler birbirleriyle yakından
ilişkilidir ve kültürel değişimin toplumsal değişimi içerdiği söylenebilir. Kültürel değişimler toplumsal kurumların yapısında
da değişimlere sebep olur. Örneğin cinsiyet eşitliğinin sağlanmasına yönelik eğilimin güçlenmesi ile aile kurumunun yapısı
da değişir. Neredeyse tüm önemli değişimler hem toplumsal hem de kültürel yönleri içerir. Bu nedenle iki terim genellikle
birbirinin yerine kullanılır.

Sosyolojide kültürel değişim ve toplumsal değişim olgularının aynı anlama geldiğini öne süren yaklaşımlar yanında bu iki
olgunun farklı olduğunu öne süren yaklaşımlar da söz konusudur. Kültürel değişimin toplumsal değişimden farklı bir anlamı
olmadığını öne süren yaklaşımlara göre tüm kültürler kökeni, anlamı ve kullanımı bakımından toplumsaldır. Toplumsal
değişim, kapsamı daha geniş olan kültürel değişimin bir parçasıdır. Bu iki olgunun birbirinden farklı olduğunu öne süren
yaklaşımlara göre ise kültürel değişim sanat, teknoloji, hayat tarzı, alışkanlık ve davranış kalıplarında gözlemlenir. Toplum-
sal değişim ise bireylerin statü ve rollerinde, toplumsal ilişki ve kurumlarda meydana gelir.

62 MEBİ KONU ÖZETLERİ SOSYOLOJİ - AYT