Page 170 - Konu Özetleri AYT Türk Dili ve Edebiyatı

TÜRK DILI VE EDEBIYATI

KONU ÖĞRETİCİ METİNLER 1
ÖZETİ
AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT

KİŞİSEL HAYATI KONU ALAN METİN TÜRLERİ
BİYOGRAFİ-OTOBİYOGRAFİ

• Siyaset, askerlik, bilim, sanat, edebiyat, spor vb. alanlarda ünlü bir kişinin ya da okurun ilgisini çekebilecek bir kişinin

yaşamını çeşitli kaynaklardan faydalanarak kimi zaman belgelere dayanarak ünlü bir kişi tarafından anlatan yazılara
biyografi denir.
• Bir kimsenin kendi yaşamını anlattığı otobiyografi, biyografiden ayrı bir türdür. Her ikisinin ortak noktası bir kişinin yaşa-
mına değinmesidir. Ama otobiyografide yazar kendi yaşamını kendisi kaleme alır. Biyografide ise bir kişinin yaşamını
başkası kaleme alır.

• Otobiyografi ile biyografi arasındaki önemli bir fark da otobiyografinin öznel bir nitelik taşımasıdır.
• Biyografi ile anı türleri örtüşen niteliklere sahiptir. Her ikisinde de bir kişinin yaşamı konu edilir. Biyografi, kişinin yaşam
serüveniyle sınırlıyken anıda anlatılanlar kişinin dışına taşarak tanıklık ettiği olaylara, dönemlere yayılır.
• Otobiyografi ile anı arasındaki fark ise şudur: Otobiyografide yazar yaşam öyküsünün dışına taşmaz. Anıda yaşam öykü-
süyle birlikte içinde bulunulan koşullar, çevre gibi unsurlara da değinilir.

• Biyografi uzun bir hazırlık ve araştırma dönemi gerektirir. Anlatım sağlam bilgi ve belgelere dayandırılır. Biyografi yazıl-
madan önce kapsamlı araştırmalar yapılır.
• Biyografi yazarı tarafsızdır, nesnel bir tutuma sahiptir ama sanat gücünü de ortaya koyar.
• Biyografi yazarı biyografisini yazdığı kişinin karakterinin oluşmasında etkisi olan kişi, çevre ve olayların incelemesini

yapar.
• Biyografi yazarı genellikle açıklayıcı anlatım türünden faydalanır.
• Tercümeihâl eskiden biyografi türündeki eserlere verilen addır. Türk edebiyatı, biyografi değerine sahip ürünler bakı-
mından oldukça zengindir. Özellikle din ve tarih alanlarındaki önemli kişilere ilişkin biyografi niteliğindeki yazılar çoğun-
luktadır. Bunlar arasında siyerler (Hz. Muhammed'in yaşam öyküsü), tezkiretülevliyalar (evliyaların yaşamını konu
edinen kitaplar) ve tezkiretüşşuaralar (ozanların yaşam öykülerini konu edinen kitaplar) sayılabilir. Edebiyatımızda

ilk biyografi olarak Ali Şir Nevai'nin Mecalis'ün Nefais'i gösterilir. Halk edebiyatımızda cönk denen defterler de halk
ozanları hakkında bilgiler içermesi yönüyle biyografi özelliği gösterir.
• 19. yüzyıldan sonra kaleme alınan biyografilerde ise tarih ve siyaset alanlarındaki öne çıkan kişilerin hayatlarının anla-
tılmasına devam edilmesine karşın bilim, kültür edebiyat ve sanat alanında üne kavuşmuş kimselerin hayatlarını da an-

latan biyografilerin sayıca arttığını söylemek yanlış olmayacaktır. Batılı tarzda modern biyografinin ilk örneklerini Fuat
Köprülü vermiştir. Türk edebiyatında önemli biyografiler arasında şunlar anılabilir:
Ali Şir Nevai Mecalisü'n Nefais,
Sehi Bey Heşt Behişt,
Latifi Tezkiretü'ş Şuara,

Abdülhak Şinasi Hisar Ahmet Haşim ve Şiiri,
Şevket Süreyya Aydemir Tek Adam, İkinci Adam, Menderes' in Dramı,

170 MEBİ KONU ÖZETLERİ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI - AYT