Page 24 - Konu Özetleri AYT Türk Dili ve Edebiyatı

TÜRK DILI VE EDEBIYATI

KONU İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK ŞİİRİ
ÖZETİ
AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT

GENEL ÖZELLİKLERİ

• Şiirler, Türklerin İslamiyet’i kabulünden önceki yaşantısından önemli izler taşır.
• Şiirler, ‘‘şölen, sığır, yuğ’’ adı verilen dinsel törenlerde “baksı, kam, ozan, şaman” diye adlandırılan şairler tarafın-
dan ‘‘kopuz’’ adı verilen bir çalgı eşliğinde söylenmiştir.
• Şiirlerde dörtlük nazım birimi, hece ölçüsü, genellikle yarım uyak kullanılmıştır.
• Şiirlerin kafiye düzeni düz kafiye şeklindedir.
• Şiirlerde yabancı etkilerden uzak, arı bir dil kullanılmıştır.

• Şiirlerde aşk, kahramanlık, savaş, doğa, ölüm gibi temalar işlenmiştir.
• Koşuk, sagu, sav, destan bu dönemin ürünleridir.

DİKKAT

Sözlü gelenekte oluşturulup yayılan bu ürünlerin yazılı ilk örnekleri Kaşgarlı
Mahmut’un Divânu Lugati’t-Türk adlı eserinde yer almaktadır.

SÖZLÜ DÖNEM

KOŞUK
• Edebiyatımızın en eski nazım biçimidir.
• İslamiyet öncesinde av törenlerinde (sığır), kurban törenlerinde (şölen) ve kazanılan savaşlar sonrasında düzenlenen
eğlencelerde söylenen şiirlere verilen isimdir.

• Koşuklarda genellikle aşk, doğa ve yiğitlik temaları işlenmiştir.
• Genellikle kopuz eşliğinde söylenmiştir.
• Benzetme, kişileştirme, abartma gibi sanatlar kullanılmıştır.
• Nazım birimi dörtlüktür ve dörtlük sayısı üç ile beş arasındadır.

• Hece ölçüsünün genellikle 7’li, 8’li kalıpları kullanılmıştır.
• Genellikle yarım kafiye kullanılan koşukların uyak düzeni aaab cccb … şeklindedir.

DİKKAT

Koşuklar halk edebiyatında koşmaya divan edebiyatında gazele benzer.

SAGU
• İslamiyet öncesinde “yuğ” adı verilen ölüm törenlerinde kopuz eşliğinde söylenen şiirlerdir

• Bu şiirlerde ölen kişinin kahramanlıkları, iyilikleri, onun ölümünden duyulan üzüntü dile getirilmiştir.
• Hece ölçüsünün genellikle 7’li, 8‘li kalıpları kullanılmıştır. Kafiye şeması aaab cccb … şeklindedir.
• Nazım birimi dörtlüktür ve dörtlük sayısı üç ile beş arasındadır.
• Divânu Lügati’t-Türk’ te yer alan Alp Er Tunga Sagusu bu türün en önemli örneğidir.

DİKKAT
Sagunun halk şiirindeki karşılığı ağıt, divan şiirindeki karşılığı mersiyedir.

24 MEBİ KONU ÖZETLERİ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI - AYT