Page 29 - Konu Özetleri AYT Türk Dili ve Edebiyatı

HALK ŞİİRİ 1

Söyleyeni belli olmayan, halkın ortak malı olan edebî ürünlerin oluşturduğu halk şiiridir. Bu şiirin genel özellikleri şunlardır:
• Şiirler sözlü olarak doğmuş ve yaygınlaşmıştır.
• Hece ölçüsü ve çoğunlukla dörtlük nazım birimi kullanılmıştır.
• Ahengi sağlamak için çoğunlukla yarım uyak ve rediften faydalanılmıştır.
• Aşk, ölüm, hasret, yiğitlik, gurbet gibi konular işlenmiştir.
• Somut benzetmeler ve halkın konuştuğu dil tercih edilmiştir.

MÂNİ

• Halk edebiyatının en yaygın nazım biçimidir.
• Hece ölçüsünün 7’li kalıbıyla oluşturulur.
• Tek dörtlükten oluşur ve uyak örgüsü aaxa şeklindedir.
• İlk iki dize konuya giriş nitelikli olup doldurma dizelerdir. Asıl anlatılmak istenen, son iki dizede yer alır.
• Başta aşk, özlem, ayrılık olmak üzere hemen her konuda söylenir.
• Mâniler; yapısına göre düz mâni, kesik (cinaslı) mâni, yedekli (artık) mâni, deyiş mani gibi türlere ayrılır.

Düz Mâni Yedekli Mâni (Artık Mâni)
Yedişer heceli dört dizeden oluşan, “aaxa” Dize sayısı dörtten fazla olan mânilerdir.
şeklinde uyaklanan mânilerdir.
Ağlarım çağlar gibi
Şu dağlar olmasaydı Derdim var dağlar gibi
Çiçeği solmasaydı Ciğerden yararıyım
Ölüm Allah’ın emri Gülerim sağlar gibi
Ayrılık olmasaydı Her gelen bir gül ister
Sahipsiz bağlar gibi

Kesik Mâni (Cinaslı Mâni) Deyişli Mâni
Birinci dizesindeki hece sayısı yediden az olan İki kişinin karşılıklı söyleşmesi üzerine kurulan mânilerdir.
ve cinaslı kafiyeyle kurulan mânilerdir.
Ağa:
Kuleden Adilem sen naçarsın
Ses geliyor kuleden İnci mercan saçarsın
O kaş o göz değil mi Dünya deniz olanda
Beni sana kul eden Gönlüm nere kaçarsın

Adile:
Adilem sen naçarsın
İnci mercan saçarsın
Dünya deniz olanda
Gönlüm nere kaçarsın

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 29