Page 33 - Konu Özetleri AYT Türk Dili ve Edebiyatı

HALK ŞİİRİ 1

ŞATHİYE

Balık kavağa çıkmış
Zift turşusun yemeğe
• Tasavvuf konularını mizahlı bir biçimde işleyen, Leylek koduk doğurmuş
coşku hâlinde söylenen bir şiirlerdir.
• Genellikle Bektaşi şairlerinin söylediği bu şiirler ilk Baka şunun sözünü
bakışta inançlardan serbestçe ve alaycı bir biçimde
söz ediyormuş kanısını uyandırır. Gözsüze fısıldadım
• Kaygusuz Abdal, bu türün en önemli ismidir. Sağır sözüm işitmiş
Dilsiz çağırıp söyler
Dilimdeki sözümü

ÂŞIK TARZI HALK ŞİİRİ

Kendisinin veya başkalarının şiirlerini saz eşliğinde çalıp okuyan ya da halk hikâyeleri anlatan ve âşık adı verilen saz şair-
lerinin oluşturduğu halk şiiri koludur. Bu şiirin genel özellikleri şunlardır:
• İslamiyet öncesinde “kam, şaman, baksı, ozan, oyun” gibi adlarla anılan şairlerle başlayan bu gelenek, 13. yüz-
yıldan itibaren Anadolu sahasında devam etmiştir. -
• Âşık şiirinin belirli söyleyicileri vardır. Saz çalamayıp hazırlıklı olarak şiir söyleyen şairlere ‘‘kalem şairi’’, halk
toplantılarında doğaçlama olarak şiir söyleyen şairlere ise ‘‘meydan şairi’’ denmiştir.
• Şiirler, ‘‘bağlama’’ adı verilen bir saz eşliğinde söylenir.
• Âşıklar gezgin kişilerdir; sanatlarını icra edebilmek için köy köy, kasaba kasaba gezmişlerdir.
• Âşıklar, şiirin son dörtlüğünde mahlaslarına yer verir; buna ‘‘tapşırma’’ denir.
• Âşıklar, genellikle usta-çırak ilişkisi içinde yetişir.
• Âşıkların şiirlerinin toplandığı deftere ‘‘cönk’’ adı verilir.
• Âşıklar, aruz vezniyle de şiirler yazmış; ‘‘vezn-i aher, satranç, divan ve selis’’ türlerinde de çok sayıda şiirin ortaya
çıkmasını sağlamıştır.
• Divan şiirindeki kadar olmasa da mazmunlara yer verilmiştir.

Âşık tarzı halk şiirindeki nazım biçimleri ve türleri şunlardır:

Nazım Biçimi Nazım Türü

Koşma Güzelleme

Semai Koçaklama

Varsağı Taşlama

Destan Ağıt

33 TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 33