Page 34 - Konu Özetleri AYT Türk Dili ve Edebiyatı

HALK ŞİİRİ 1

KOŞMA

• Aşk, doğa, yiğitlik, gurbet, özlem, ayrılık, ölüm gibi temaların işlendiği lirik şiirlere koşma denir.
• Hece ölçüsünün 11’li kalıbıyla söylenir.
• Nazım birimi dörtlüktür, dörtlük sayısı 3 ile 5 arasındadır.
• Uyak örgüsü “abcb, dddb, eeeb…” ya da “abab, cccb, dddb ...” şeklindedir.
• Sözlü Dönem’deki karşılığı “koşuk”, divan şiirinde ise “gazel”dir.

Güzelleme
Koşmalar, işlediği konulara göre “güzelleme,
taşlama, ağıt, koçaklama” olarak dörde ayrılır. Altın kafes idi benim durağım
Güzelleme: Aşk, sevgili ve doğa sevgisi gibi lirik Dost elinden yaralandı yüreğim
konuları ele alan koşmalardır. Bu türün en güzel
örneklerini Karacaoğlan vermiştir. Evvel yakın idim şimdi ırağım
Koçaklama: Savaş, vuruşma, yiğitlik gibi konuları Felek beni nazlı yârdan ayırdı
coşkun bir biçimde işleyen koşmalardır. Bu türün
en güzel örneklerini Köroğlu ile Dadaloğlu vermiştir. Der Karacaoğlan yanam alışam
Taşlama: Bir kişinin kusurlarını ya da toplumdaki Akam gidem şu sulara karışam
aksaklıkları eleştiren koşmalardır. En güzel örnek-
lerini Seyrani ve Dertli vermiştir. Yol başına gelmiş varam danışam
Ağıt: Ölen bir kişinin ardından duyulan üzüntüyü Felek beni nazlı yârdan ayırdı
dile getiren koşmalardır.

SEMAİ

Gönül gurbet ele çıkma
• Âşık tarzı halk şiirinin koşmadan sonra en çok Ya gelinir ya gelinmez
tercih edilen nazım biçimidir.
Her dilbere meyil verme
• Nazım birimi, uyak örgüsü koşmayla aynıdır. Koş- Ya sevilir ya sevilmez
madan ayrılan yönü 8’li hece ölçüsü ile yazılmasıdır.
• Dörtlük sayısı 3 ile 5 arasında değişir.
Bahçemizde nar ağacı
• Kendine özgü bir ezgi eşliğinde söylenir.
Kimi tatlı kimi acı
• Koşmalarda olduğu gibi ele aldığı konulara göre
“güzelleme, taşlama, ağıt, koçaklama” gibi türlere Gönüldeki dert ilacı
ayrılır. Ya bulunur ya bulunmaz

34 MEBİ KONU ÖZETLERİ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI - AYT 34