Page 58 - Konu Özetleri AYT Türk Dili ve Edebiyatı

TÜRK DILI VE EDEBIYATIILI VE EDEBIYATI
TÜRK D

KONU TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİ
ÖZETİ
AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT

TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİ
(1860-1896)
Tanzimat Dönemi Türk edebiyatı, Batı etkisinde gelişen Türk edebiyatının ilk devresidir. Tanzimat edebiyatı 1860 yılında
Şinasi ve Agâh Efendi’nin ilk Türkçe özel gazete olan Tercüman-ı Ahvâl’ i çıkarmasıyla başlar.
Tanzimat edebiyatı adını Mustafa Reşit Paşa tarafından 3 Kasım 1839’da ilan edilen ve Gülhane Hattı Hümayunu adıyla
da bilinen Tanzimat Fermanı’ndan alır.

Tanzimat edebiyatı, Tanzimat Birinci Dönem (1860-1876) ve Tanzimat İkinci Dönem (1876-1896) olmak üzere iki döne-
me ayrılır.

TANZİMAT BİRİNCİ DÖNEM TANZİMAT İKİNCİ DÖNEM

Tanzimat sanatçıları birinci dönemde "Sanat toplum Bu dönemde şiirde "Sanat sanat içindir." anlayışı be-
içindir." düşüncesi benimsenmiştir. nimsenmiştir.

Toplumsal konulara yer vermişlerdir. Bireysel konular ön plana çıkmıştır.
Vatan, millet, hürriyet, özgürlük, eşitlik, adalet ilk defa İkinci dönemde "zerreden küreye her güzel şeyin şiir
bu dönemde şiire konu olmuştur. olması" düşüncesini ortaya atan Recaizade Mahmut
Ekrem'in öncülüğünde şiirin konusu genişletilmiştir.
Divan şiirindeki "Kafiye göz içindir." anlayışı yerine Göz için uyak mı, kulak için uyak mı tartışması
"Kafiye kulak içindir." görüşü benimsenmiştir. Recaizade Mahmut Ekrem - Muallim Naci ile onların
taraftarları arasında başlamıştır.
Aruz şiire hâkim olan temel ölçü olmuştur. Hece ölçüsü Şiirde ağırlıkla aruz ölçüsü kullanılmıştır. Heceyle ya-
bu dönemde ilk denemeler şeklinde görülmüştür. zılan şiirler az da olsa vardır.

Şiirin konusunda değişiklikler yapılmasına rağmen Farklı nazım birimlerini ve yeni nazım biçimleri kulla-
biçimsel olarak divan şiirine bağlı kalınmıştır. Nazım nılmıştır.
birimi divan edebiyatında olduğu gibi çoğunlukla "be-
yit" tir. Gazel, kaside, murabba, terkib-i bend gibi divan
edebiyatının nazım şekilleri kullanılmıştır.
Şiirde sade bir dil amaçlanmış ancak istenen başarıya Birinci dönemden daha ağır bir dil anlayışı vardır.
ulaşılamamıştır.
Şiirdeki en köklü değişiklik, Namık Kemal'in yazdığı Edebiyatımızın ilk metafizik şiiri Makber ile ilk pasto-
Hürriyet Kasidesi ’nde kasidenin bölümlerinin kaldı- ral şiirimiz olan Sahra, bu dönemde Abdülhak Hamit
rılıp direkt olarak konuya giriş yapılmasıdır. Şinasi de Tarhan tarafından yazılmıştır.
mesnevi uyak ( aa, bb, cc, dd…) şekliyle kaside yaza-
rak bir yenilik getirmiştir.

Divan şiirindeki "parça bütünlüğü" bir kenara bırakıl- "Parça bütünlüğü" yerine bu dönemde "konu bütünlü-
mış ve "konu bütünlüğü" esas alınmıştır. ğü" esas alınmıştır.
Şiirde romantizm akımı etkili olmuştur. Şiirde romantizm akımı etkili olmuştur.

Divan edebiyatında şiirlerin nazım şeklinin adıyla anıl- Divan edebiyatında şiirlerin nazım şeklinin adıyla anıl-
ması bir kenara bırakılmıştır. Şiirlere ayrı bir başlık ve- ması bir kenara bırakılmıştır. Şiirlere ayrı bir başlık ve-
rilmesi ilk defa Tanzimat Dönemi'nde gerçekleşmiştir. rilmesi ilk defa Tanzimat Dönemi'nde gerçekleşmiştir.

58 MEBİ KONU ÖZETLERİ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI - AYT