Page 224 - Öğretim Programı Okuryazarlığı Öğretmen Rehber Kitabı

72 Adiloğlu & Yücel
Öğretim Programı Okuryazarlığı EK 3: Tarih 12 (12.1.2. - Çözümleme) Ders Planı Örneği
Tablo 3: 1854-1874 Yllar Arasnda Alnan Osmanl Dş Borçlarnn Nedenleri
İstikrazlar Borçlanlan Borçlanma Nedeni
Anapara
(Osmanl Liras)
1854 3.300.000 Krm Savaşı harcamalarnn finansman
1855 5.500.000 Bütçe açğn kapatmak amacyla
1858 5.500.000 Kaimenin (kâğıt para) bir ksmn tedavülden kaldrlmas
1860 2.240.942 Eski borçlarn ödenmesi
Abdülaziz’in mali slahat girişimi, kaimlerin %40’nn
1862 8.800.000
satnalnmas ve kalannn tahvillerle değiştirilmesi
Galata bankerlerine olan dalgal borçlar azaltmak ve ayar
1863 8.800.000
bozuk olan paralar ortadan kaldrmak
6.600.000 Eski borçlarn anapara ve faiz ödemeleri
1865
40.000.000 Borçlara karş çkarlmş olan tahvillerin hükümet
tarafndan dş istikraza dönüştürülmesi
71 1869 24.444.442 Bütçe açklar ve dalgal borçlarn ödenmesi
Adiloğlu & Yücel
1870 34.848.000 Rumeli Demiryollar inşaatı için
(Özdemir, 2009, s. 46). Bu ilk borçlanmann koşullarndan biri, harcamalarn savaş amaçl
Eski borçlar için
1871
6.270.000
5.302.220
Hükümet’in cari ihtiyaçlar için
1872
yaplmas ve teminat olarak yllk 300.000 Osmanl Liras olan Msr cizye (vergi) gelirlerinin
gösterilmesidir. 12.612.110 Eski borçları ödemek için
1873
Yeni borçlanma
30.555.558
Ancak bu borçlanma ksa sürede yetersiz kaldğ için 1855 tarihinden ikinci bir
Vadesi dolan dş borç ve faizlerinin ödenememesi
borçlanmaya daha gidilmiş ve Osmanllar için “Galata Bankerleri” diye bilinen bir borsadan
1874
44.000.000
nedeniyle Osmanl Bankas'ndan alnan borç
alnan borçlar dönemi başlamştr.
3-AÇIKLAMA İstikrazlar Borçlanlan Ele Geçen Miktar Faiz Borçlanlan Arac Kurum
Toplam
238.773.272
Tablo 2: 1854-1874 Yllar Arasndaki Osmanl Dş Borçlar
Kaynak: (Dikmen, 2005, s. 143; Yeniay, 1964, s. 20–25)
Tablo 3’ün ksa bir incelemesi zaman içerisinde yeni borçlarn, giderek eski borçlarn
Anapara
(%)
(Osmanl Liras)
(Osmanl Liras)
ana para ve faizlerinin ödenmesi için alndğn ortaya koymaktadr. Düşük ihraç bedelleri, ağr
Dent, Palmer (Londra) ve
2.640.000
3.300.000
6
1854
faiz şartlar ile alnan ve kaynak yaratc alanlara yöneltilemeyen borçlarn sonucunda Devletin
Goldschmidt (Paris)
5.644.375
5.500.000
1855
Rotschild (Paris ve Londra)
4
bütçe dengesinin de kontrol edilemez düzeyde bozulmas üzerine 30 Ekim 1875 tarihinde
6
4.180.000
1858
5.500.000
Dent, Palmer (Londra)
Ramazan Kanunnamesi ile maliyenin iflas ve borçlarn ödenmesi ile ilgili bir plan ilan
1.400.588
2.240.942
1860
6 Mires (paris)
edilmiştir. Mali iflas veya moratoryum olarak isimlendirilebilecek bu açklamann akabinde
8.800.000
6 Deveaux (Londra)
1862
5.984.000
Nisan 1876 tarihinden sonra ise borç geri ödemeleri tamamen durdurulmuştur. Kanunname’ye
Osmanl Bankas (Londra ve Paris),
1863
8.800.000
Avrupa’da tepkiler büyük olmuştur. 6.248.000 6 Credit Mobilier (Paris)
Credit Mobilier (Paris), Societe
6.600.000
4.356.000
6
Ramazan Kanunnamesi ile Osmanl Devletinin iç ve dş borçlarnn ana para ve
General (Paris)
1865
Erlange (Paris) General Credit and
faizlerinin yarsnn ödenmeyeceğinin ilan özellikle Bat Avrupa’da alacakllar nezdinde büyük
40.000.000
5
20.000.000
Finance (Londra)
tepki yaratmştr. Avrupa gazeteleri “Türkler bizi dolandrd, altnlarmz safahat uğruna
6 Comptoir d’Ecompte (Paris)
13.200.000
24.444.442
1869
harcadlar” şeklinde yaynlar yapmaya başlamşlardr (Özdemir, 2009, s. 70).
34.848.000
1870
11.194.920
3 Hirsch (Brüksel)
Credit General Ottoman ve Louis
1871
6
6.270.000
4.477.100
Moratoryum ilannn akabinde 30 Mays 1876’da Padişah Abdülaziz bir darbe ile tahtan
Kohen Sons (Londra)
indirilmiş, yerine V.Murat saltanata getirilmiş, ancak üç ay sonra padişahlk makamnn
Credit General Ottoman ve Austro
5.222.686
9
5.302.220
1872
Ottoman (Avusturya)
gereklerini sağlk nedeniyle yapamayacağ görülerek tahta, yine Abdülmecit’in oğullarndan
12.612.110
5
6.832.551
Credit General Ottoman, Credit
1873
olan II.Abdülhamit geçmiştir. Mevcut iflas durumu, Osmanl Devletini alacakllarla yeniden
Mobilier (Fransa)
16.500.000
6
30.555.558
masaya oturmak zorunda brakmştr. Comptoir d’Escompte (Paris),
1874 44.000.000 19.140.000 5 Osmanl Bankas, Austro Ottoman
Toplam 238.773.272 127.120.220
Kaynak: (Küçük & Ertüzün, 1994; Çetin, 2018, s. 246-247; Özbay, 2005)
Accounting and Financial History Research Journal
2021/July (21); (67-78) Muhasebe ve
Kaynak: Adiloğlu, B. & Yücel, G. (2021). Düyûn-ı Umûmiyye Osmanlı Devlet Borçları İdaresi .
Not: Bu dönemde sadece 1855 tahvilleri nominal değerinden fazlaya satldğ için (% 102,6) ele
geçen para daha yüksek olmuştur.
Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi , (21) , 67-78 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/muftad/is-
sue/64219/973790
Görüldüğü gibi ilk yirmi yl boyunca yaklaşk 239 milyon Osmanl Liras borçlanlmş,
ancak tahvillerin ilk ihraç fiyatlarnn iskontolu olmas nedeniyle ele geçen tutar 127 milyon
Osmanl Liras düzeyinde olmuştur. Bu borçlarn nerede kullanldğ ise aşağda belirtilmiştir.
Burada belirtmek gerekir ki, dş borçlarn saraylar yaplmakta kullanldğ iddias tartşmal bir
konudur. Örneğin 19.yüzyln en önemli Osmanl yaplarndan olan Dolmabahçe Saray,
yapmna ilk borçlanmadan daha önce, 1843’te başlanlp, 1856’da bitirilen bir yapdr. Daha
önceki yönetim merkezi ise Topkap Saray idi ve birçok otorite tarafndan artk çağn
222
222 ihtiyaçlarn karşlayamaz halde olduğu kabul edilir.
Muhasebe ve Finans Tarihi Araştrmalar Dergisi
2021/Temmuz (21);(67-78)